સ્વભાવને ઓળખીને તેને જેટલે અંશે વિકારથી બચાવી લે તેટલે અંશે જીવરક્ષારૂપધર્મ છે. આનું મૂળ પણ
સમ્યગ્દર્શન જ છે.
તેને મુક્તિની પ્રાપ્તિ નથી. જેમ દોરો પરોવ્યા વગરની સોય હાથ આવે નહિ, પણ દોરો પરોવેલી સોય હોય તો તે
ખોવાય નહિ, તેમ જે જીવોએ પોતાની પર્યાયમાં સમ્યગ્દર્શનરૂપી દોરી પરોવી છે તેવા જીવો અલ્પકાળે મુક્ત થાય છે
અને સંસારસમુદ્રમાં ડુબતા નથી. પણ જે જીવો સમ્યગ્દર્શન રહિત છે તેઓ બાળતપ અને બાળવ્રત કરતાં છતાં પણ
મુક્તિ પામતા નથી અને સંસારસમુદ્રમાં રખડે છે.
શાસ્ત્રો ભણે તોપણ તે મિથ્યાદ્રષ્ટિ છે અને સંસારમાં રખડે છે. આત્મા સ્વતંત્ર છે. રાગનો એક અંશ પણ આત્માના
સ્વભાવમાં નથી, પર્યાયમાં જે રાગદ્વેષ થાય તે પોતાની વર્તમાન લાયકાતથી પોતાના જ દોષથી થાય છે, કર્મ વગેરે
કોઇ પર દ્રવ્ય દોષ કરાવનાર નથી–એવું જેને સ્વતંત્રતાનું જ્ઞાન નથી તે ગમે તેટલાં શાસ્ત્રો ભણ્યો હોય પણ તેનાં
ભણતર ખોટાં છે. એક માત્ર સમ્યગ્દર્શન વગર તેના સંસારનો અંત આવતો નથી, એ ચોથી ગાથાનો સાર છે.
વગર કરોડો વર્ષ તપ કરે તોય સ્વરૂપની પ્રાપ્તિ ન થાય. સમ્યગ્દર્શન વડે સત્ય સ્વભાવનો સ્વીકાર કર્યા વગર જીવ
જે કરે તે બધું ખોટું જ હોય. દિગંબર મુનિ થાય, પંચ મહાવ્રતનું કડકપણે પાલન કરે, ક્રોડો વર્ષ તપ કરે અને દેવ–
ગુરુ–શાસ્ત્રને માટે પ્રાણ આપે તો પણ–જો નિરાલંબી આત્માનું સાચું ભાન ન હોય તો તે જીવોને ધર્મનો લાભ જરા
પણ થતો નથી.
કલિયુગના કલુષિત પાપોથી રહિત છે તે જીવો થોડા જ કાળમાં ઉત્કૃષ્ટ જ્ઞાની–કેવળજ્ઞાની થાય છે. સમ્યગ્દ્રષ્ટિને
જ્ઞાનાદિ બધું સફળ છે અને મિથ્યાદ્રષ્ટિને જ્ઞાન, વ્રતાદિ બધું નિષ્ફળ છે. નિર્વિકાર અબંધ જ્ઞાનસ્વભાવ છે તેની
પ્રતીતના જોરે સમ્યગ્દ્રષ્ટિને ક્ષણે ક્ષણે આત્મશુદ્ધિ વધે છે, વિકાર ઘટે છે અને પૂર્વ કર્મો ઝરી જાય છે; સમ્યગ્દર્શન પૂર્વક
જ્ઞાન તથા ચારિત્ર પ્રગટ કરી અલ્પકાળમાં કેવળજ્ઞાની થાય છે. આ પંચમકાળમાં થયેલા વિરાધક જીવો દ્વારા જિન
માર્ગથી વિરુદ્ધ જે અનેક પ્રકારના કુપંથો નીકળી પડયા છે તેની કુવાસના જે જીવને બેઠી નથી અને પોતાના શુદ્ધ
સમ્યક્ત્વને જેણે નિર્મળપણે ટકાવી રાખ્યું છે તે જીવ અલ્પકાળમાં તીર્થંકરાદિ પદવી પામીને મોક્ષ પામશે. જિન
માર્ગના નામે, દેવ–ગુરુ–શાસ્ત્રનું સ્વરૂપ જિનમાર્ગથી વિરુદ્ધ કલ્પ્યું તે કલિકાળની કુવાસના છે; અને કર્મોને લઈને
આત્માને દોષ થાય એમ માનનાર પણ મિથ્યાદ્રષ્ટિ છે.
થઈ નથી અને સત્દેવ–ગુરુ–શાસ્ત્રનો પણ જે વિરોધ કરે છે એવા જીવોને વંદન કર્યે, તથા સાધુ–શ્રાવક કે સમ્યગ્દ્રષ્ટિ
માન્યે અનંત સંસારનું કારણ એવું મિથ્યાપાપ લાગે છે. જિનમતમાં સત્ય અસત્યનો વિવેક તો પહેલાં જ કરવો પડશે.
શ્રી કુંદકુંદભગવાને આ કથન ભય દેખાડવા માટે કર્યું નથી પરંતુ સમ્યગ્દર્શનનું સ્વરૂપ સમજાવ્યું છે. સમ્યગ્દર્શનમાં
એટલું જોર છે કે અસત્યનો અંશ પણ તેને સ્વીકાર્ય નથી. તેથી અખંડ સત્ને બેધડકપણે જણાવીને આ દર્શનપાહુડમાં
સત્ય માર્ગને ખુલ્લો મૂકયો છે.