નથી એવા જીવને મરતાં દુઃખ થાય છે. જ્ઞાનીઓને ભિન્ન ચૈતન્યનું ભાન છે કે મારું સર્વસ્વ મારામાં જ છે, વીતરાગી
દેવ–ગુરુ–શાસ્ત્ર સિવાય અન્યને જીવનમાં કદી માન્યા નથી અને કદી કોઈ પર દ્રવ્યોમાં સુખબુદ્ધિ કરી નથી તેથી દેહ
છોડવા ટાણે પણ તેઓને સ્વભાવની શાંતિ વર્તે છે. પોતે અસંગ ચૈતન્ય છે તેને ચૂકીને જેણે સંગમાં પોતાપણું માન્યું
છે તેને જન્મ–મરણમાં અનંત દુખ છે. અનંત જન્મ–મરણના દુઃખોથી ભયભીત થાય, અને જન્મ–મરણથી ઉગારનાર
(ઉગરવાનો માર્ગ દર્શાવનાર) શ્રી સર્વજ્ઞદેવ જ છે એમ ઓળખીને તેમના પ્રત્યે અપાર ભક્તિ ઉછળે, અને જ્યારે
ભક્તિ વગેરેના રાગથી પણ ભિન્ન પોતાના અસંગ સ્વાધીન સ્વભાવનો અંતરમાં મહિમા લાવીને તેનો અભ્યાસ
કરે ત્યારે અલ્પકાળમાં જન્મ–મરણનો અંત લાવીને મુક્તદશા પામવા માટેની પાત્રતા પ્રગટે છે.
પુણ્યના યોગે સત્દેવ–ગુરુ–ધર્મની પ્રાપ્તિ થઈ છે. હે વીતરાગ! જગતમાં અનેક પ્રકારની ઊંધી માન્યતાની ભંગ જાળ
ચાલી રહી છે તે બધાને ઓળંગીને તારા સુધી પહોંચતા જીવોને ઘણી મહેનત પડે છે. અનંતકાળથી માનેલાં કુદેવ–
કુગુરુ–કુધર્મને છોડીને આપના સુધી ઓળખાણ કરીને આવતાં ઘણી મહેનત પડે છે...પરંતુ હે નાથ! આપના શરણે
જે પહોંચ્યા તેને મુક્તિ જ છે, નિઃસંદેહ છે. ભગવાન પોતે કાંઈ બીજાને મુક્તિ કરાવી દેતા નથી પરંતુ ભક્તો પોતે
પોતાના આત્માની નિઃશંકતાથી ભગવાન ઉપર આરોપ કરીને કહે છે કે હે નાથ, તારા શરણે આવ્યા, હવે અમારી
મુક્તિ જ છે.
ભગવાનપણે જોયો એટલે તેઓ કૃતકૃત્ય થઈ ગયા છે. પરની ઉપેક્ષા કરીને, જ્ઞાન સ્વભાવ પરિપૂર્ણ છે એવી
ઓળખાણપૂર્વક જેને આપનો ભેટો થયો તેને જગતનાં કોઈ કામ કરવાનાં રહેતાં નથી કેમ કે તેને ભાન છે કે હું
પરનો અકર્તા છું. પહેલાં અજ્ઞાનપણે પરનું કર્તૃત્વ માનતો, પણ હવે સાક્ષીરૂપ જ્ઞાન સ્વભાવને જાણીને સ્વભાવમાં
સમાય છે. જ્ઞાની સદા કૃતકૃત્ય જ છે કેમકે તેઓ જાણે છે કે–મારો આત્મસ્વભાવ પોતે જ અચિંત્ય શક્તિવાળો દેવ
છે, હું ચિન્માત્ર ચિંતામણિ છું, મારા સર્વ કાર્યો મારાથી જ સિદ્ધ છે, પછી મારે અન્ય વસ્તુથી શું પ્રયોજન છે?
અજ્ઞાનીને પોતાના આત્માનું ભાન નથી અને પરનાં કામ કરવાની બુદ્ધિ ટળી નથી તેથી તે સદાય અતૃપ્ત–દુઃખી
જ છે.
સ્વભાવને જાણ્યા પછી, જ્ઞાતાપણે જાણવાનું જ રહ્યું અને જ્ઞાનમાં જ ઠરવાનું રહ્યું કેમ કે આત્માનો સ્વભાવ જ્ઞાન જ
છે. તે જ્ઞાનસ્વભાવની એકતા વડે જ્ઞાનની કચાશ હોય તે પૂરી કરીને મુક્તિ થાય છે.
નહિ, પણ કોઈ જીવ આત્મજ્ઞાન પામીને અવધિજ્ઞાન વડે પરમાણુને પ્રત્યક્ષ જાણે છતાં તે જ્ઞાનમાં આપનું કેવળજ્ઞાન
પ્રત્યક્ષ જણાય નહિ. હે નાથ! અમે છદ્મસ્થ જીવ ગમે તેવું સૂક્ષ્મજ્ઞાન કરીએ તો પણ કેવળજ્ઞાનથી અધુરું છે.
આચાર્યદેવની મીટ કેવળજ્ઞાન ઉપર છે, જ્ઞાનાનંદ સ્વરૂપમાં લીનતા કરીને, ભગવાન પ્રત્યેના વિકલ્પને તોડીને
કેવળજ્ઞાન લેવાની ભાવના ભાવે છે. પોતાને કેવળજ્ઞાનની પ્રતીત તો છે પરંતુ સાક્ષાત્ કેવળજ્ઞાન દેખાતું નથી,
કેવળજ્ઞાન પ્રગટયા વગર કેવળજ્ઞાન સાક્ષાત્ દેખાય નહિ, તેથી આચાર્યદેવ કેવળજ્ઞાનની ભાવના કરે છે.
ચોવીશીમાં સૌથી પ્રથમ મોક્ષ જનાર શ્રી અનંતવીર્યના બંધુ” એમ વાંચવું.