68 Atmadharma 40
vikAr potAnA doShathI potAnI avasthAmAn thAy chhe, tethI tene TALavA mATe asadbhUtavyavahAranayathI AtmAnA
jANavA te samyaknay chhe. (gAthA pa64–pa6p) jIv potAnA doShathI te vikAr kare chhe paN te vikAr asadbhUt chhe
tethI pote TALe to te TALI shakAy chhe evun gnAn thatAn pote vikAr TALe chhe, te A nayanun phaL chhe.
(pa) nayAbhAsonun nirUpaN karavAnI bhUmikA bAndhI chhe. (gAthA–pa66) sharIr ane jIv bhinna dravyo chhe
chhatAn sharIrane jIvanun mAnavun te apasiddhAnt chhe. jIv ane sharIrano sambandh koI naye sAcho chhe em jyAn sudhI jIv
jANe tyAn sudhI tene anAdithI chAlI AvatI sharIr sAthenI ekatvabuddhi TaLe nahi, mATe jIvane sharIravALo kahenAro
nay mithyAnay chhe. (gAthA–pa67–pa68)
(6) jIv ane sharIr ek kShetrAvagAhI hovAne lIdhe tene ek kahevAn te mithyAnay chhe; temAn ati vyApti
doSh Ave chhe kem ke ekakShetrAvagAhapaNe to badhAy dravyo chhe. (gAthA– pa69)
(7) jIv ane sharIrane bandhya–bandhakabhAv chhe em kahevun te paN mithyAnay chhe, kem ke te bhinna dravyo chhe
ane bhinna dravyoeno jo bandh thaI jAy to be maLIne ek dravya thaI jAy. (gAthA–pa70)
(8) jIvane sharIr sAthe nimitta–naimittikabhAv kahevo te paN mithyAnay chhe, kem ke darek vastu svayam
pariNamanArI chhe, to temAn anyanA nimittapaNAthI shun phAyado chhe? svata pariNamanashIl vastune mATe nimitta–
kAraNanun kAI prayojan nathI. (gAthA–pa71)
(9) jIv nokarma ane karmanA kAryano kartA–bhoktA chhe em kahevun te paN nayAbhAs chhe. (gAthA–pa72)
(10) upar kahelA nay mithyAnayo shA mATe chhe tenAn kAraNo batAvIne, te mAnyatA siddhAnt viruddha chhe em
jaNAvyun chhe. (gAthA–pa73–pa74)
(11) jIvane paradravyano kartA bhoktA kahevAnA bhramanun kAraN ane tenun samAdhAn. (gAthA–pa7p–pa76)
(12) kumbhAr potAnA bhAvano kartA–bhoktA chhe, paN kumbhAr ghaDAno kartA–bhoktA nathI. kumbhAr ghaDAno kartA
chhe–evo lokavyavahAr te mithyAnay chhe. (gAthA–pa77–pa78–pa79)
(13) ghar, dhan, dhAnya, strI, putra vagere parapadArthono kartA–bhoktA jIv chhe em kahevun te paN mithyAnay
chhe. (gAthA–pa80 thI pa84)
(14) bodhyabodhak (gney–gnAyak) sambandhathI gnAnane gneyagat kahevun te mithyAnay chhe. (gAthA–pa8p thI pa87)
7. shrI panchAdhyAyInI A pa61 thI pa87 sudhInI gAthAo ghaNI upayogI hovAthI te gAthAo shabdArtha tathA
bhAvArtha sAthe nIche ApI chhe; mumukShuoe te barAbar vAnchIne tenA bhAv yathArtha samajavAnI jarUr chhe. nimitta
naimittik sambandhane yathArtha paNe samajyA vinA te sambandhI je juThI mAnyatAo chAlI rahI chhe te A samajavAthI TaLI
jashe. ‘ek dravyanI paryAy bIjA dravyanI vyApya–vyApakabhAve kartA nathI e kharun paN nimitta naimittikabhAve to kartA
chhe! athavA koI vakhate upAdAn kAraNanI mukhyatAthI kArya thAy ane koI vakhate nimitta kAraNanI mukhyatAthI kArya
thAy’–evo je mithyAbhyAs jIvone rahyA kare chhe te A gAthAone yathArthapaNe samajavAthI TaLI ja jashe, mATe A
gAthAone kALajIpUrvak vAnchIne tenA bhAv yathArthapaNe samajavA.–sampAdak
samyak tathA mithyAnayanun lakShaN
तद्गुणसंविज्ञान सोदाहरणः सहेतुरथ फलवान्।
यो हि नयः स नयः स्याद्विपरीतो नयो नयाभासः।। ५६१।।
anvayArtha– (हि) nishchayathI (यः नयः) je nay(तद्गुण–संविज्ञानः)* tadguNasamvignAn,
(सोदाहरणः) udAharaN sahit [सहेतु] sahetuk [अथ] ane [फलवान्] phaLavAn hoy (सः नयः) te nay chhe,
tathA (विपरीतः नयः) tenAthI viparIt nay chhe te (नयाभासः स्यात्ः) nayAbhAs chhe.
bhAvArtha– je nay tadguNasamvignAn arthAt tadguNano bodhak (vastunA potAnA bhAvane batAvanAr) hoy tathA
udAharaN, hetu ane prayojan sahit hoy chhe te vikalAdeshAtmak (vastunA ek paDakhAnne batAvanAr) vAstavikanay kahevAy
chhe, tathA tenAthI viparIt eTale ke tadguNapaNun, udAharaN, hetu ane phaLano jemAn abhAv hoy te nayAbhAs kahevAy chhe.
pramANanI jem nay paN phaLavAn hovo joIe
फलवत्वेन नयानां भाव्यमवश्यं प्रमाणवद्धि यतः।
स्यादवयविप्रमाणं स्युस्तदवयवा नयास्तदंशत्वात्।। ५६२।।
* tadguN– jIvanA–bhAvo te jIvanA tadguN chhe, pudgalanAbhAvo te pudgalanA tadguN chhe.