જેઠઃ ૨૪૭૩ઃ ૧પ૭ઃ
નથી પણ પોતાના પરિણામનું જ ફળ આત્માને છે. બાહ્ય ક્રિયાઓ તો આત્માથી ભિન્ન હોવાથી આત્મા તેનો કર્તા
પણ નથી અને ભોક્તા પણ નથી.
हिंसानुं तथा अहिंसानुं स्वरूप समजाव्या पछी तीव्र हिंसाना स्थानोनो त्याग कराववा माटे
आचार्यप्रभु तेनुं वर्णन करे छे–
ગાથા–૬૧
અર્થઃ– હિંસાનો ત્યાગ કરવાની કામનાવાળા પુરુષોએ પ્રથમ જ પુરુષાર્થદ્વારા શરાબ, માંસ, મધ અને પાંચ
ઉદુમ્બર ફળોનો ત્યાગ કરવો જોઈએ.
ગાથા– ૬૨–૬૩
અર્થઃ– મદિરા અર્થાત્ શરાબ મનને મોહિત થવામાં નિમિત્ત છે અને મોહિતચિત્તપુરુષ ધર્મને ભૂલી જાય છે,
તથા ધર્મને ભૂલી ગયેલો જીવ નિઃશંકપણે હિંસામય આચરણ કરે છે. વળી મદિરા ઘણા રસમાં ઉત્પન્ન થયેલા જીવોનું
ઉત્પત્તિસ્થાન (યોનિ) કહેવાય છે, તેથી જે મદિરાનું સેવન કરે છે તેને તે જીવોની હિંસા અવશ્ય લાગે છે.
ગાથા– ૬પ–૬૬–૬૭–૬૮
અર્થઃ– કેમ કે પ્રાણીઓના ઘાત વગર માંસની ઉત્પત્તિ થઈ શકતી નથી તેથી માંસ ભક્ષી પુરુષને ચોક્કસપણે
હિંસા લાગે છે. સ્વયમેવ મરી ગયેલાં ભેંસ વગેરેનું માંસ હોય છે તેમાં પણ તે જાતિના જીવો રહેલા હોય છે, તેની
હિંસા થાય છે. મરેલા જીવના માંસમાં પણ તે જીવની જાતિના અનંત જીવો રહેલા હોય છે તેથી તેના ભક્ષણમાં અનંત
જીવોની હિંસા થાય છે.
પાકયા વગરના, પાકી ગયેલા તેમજ પાકતા હોય તેવા માંસમાં પણ તે તે જાતિના સંમૂર્છન જીવોની નિરંતર
ઉત્પત્તિ થયા કરે છે. માંસની સર્વ અવસ્થાઓમાં તે તે જાતના નવા નવા અનંત જીવોની ઉત્પત્તિ થયા જ કરે છે.
એટલે કે માંસ કદાપિ અચેતન થઈ જ શકતું નથી. જે જીવ કાચા કે પાકા માંસનું ભક્ષણ કરે છે અથવા તો તેનો સ્પર્શ
પણ કરે છે તે જીવ નિરંતર એકત્રિત થએલા અનેક જાતિના જીવોના સમૂહની હિંસા કરે છે.
ગાથા–૬૯–૭૦
આ જગતમાં મધનું એક બિંદુ પણ માખીઓની હિંસાથી ભરેલું છે તેથી જે મુર્ખ બુદ્ધિ પુરુષ મધનું ભક્ષણ કરે
છે તે અત્યંત હિંસક છે. મધપૂડામાંથી કપટવડે અથવા તો માખીઓ દ્વારા સ્વયમેવ છોડવામાં આવેલ મધનું ગ્રહણ
કરવામાં પણ તેના આશ્રયભૂત જીવોના ઘાતથી હિંસા થાય છે.
મદ્ય, માંસ, મદિરા વગેરે પદાર્થો પ્રત્યેનો રાગ તે અનંતાનુબંધી હિંસા છે, જેના એવા પદાર્થો ગ્રહણ કરવાની
લાગણી હોય તે મિથ્યાદ્રષ્ટિ જ હોય. મદ્ય, માંસ, મદિરા જેવી વસ્તુઓનો સ્પર્શ કરવામાં પણ મહાપાપ છે.
ગાથા–૭૪–૭પ
અર્થઃ– દુઃખદાયક, દુસ્તર અને પાપોના સ્થાનભૂત એ આઠ પદાર્થોનો પરિત્યાગ કરીને નિર્મળબુદ્ધિવાળો જીવ
જિન ધર્મની દેશના સાંભળવાને પાત્ર થાય છે.
ભાવાર્થઃ– મદ્ય, માંસ, મદિરા અને પાંચ ઉદુમ્બર ફળો પ્રત્યેનો રાગ મહાપાપ છે, અને જેને તેવો તીવ્ર રાગ
ભાવ વિદ્યમાન હોય તે જીવ જિનધર્મની દેશના સાંભળવાને લાયક નથી; તેથી તેનો ત્યાગ કરવાથી જ જીવ સત્ધર્મ
ઉપદેશ સાંભળવાને પાત્ર થાય છે.
આ સંબંધમાં પંચાધ્યાયી શાસ્ત્રના બીજા અધ્યાયની ૭૨૪–૭૨પ–૭૨૬ ગાથાઓમાં નીચે પ્રમાણે કહ્યું છે–
(ગા. ૭૨૪)
અર્થઃ– એ આઠ મૂળગુણ (મદ્યાદિકનો ત્યાગ) સ્વભાવથી અથવા કુળપરંપરાથી ગૃહસ્થને પ્રાપ્ત હોય છે,
અને એ સ્પષ્ટ છે કે એ મૂળગુણો વગર જીવને કોઈ પ્રકારના વ્રત કે સમ્યક્ત્વ થઈ શકતા નથી.
(ગા. ૭૨પ)
અર્થઃ– એ મૂળગુણો વગર જીવ નામ માત્રથી પણ શ્રાવક થઈ શકતો નથી, તો પછી પાક્ષિક, ગૂઢ, નૈષ્ઠિક
અથવા સાધક શ્રાવક તો કઈ રીતે હોઈ શકે?
(ગા. ૭૨૬)
અર્થઃ– મદ્ય, માંસ, મધુ અને પાંચ ઉદુમ્બર ફળોનો ત્યાગ કરવાવાળા ગૃહસ્થ નામથી શ્રાવક કહેવાય છે,
પરંતુ તેનું સેવન કરવાવાળા ગૃહસ્થ નામથી પણ શ્રાવક કહેવાતા નથી.
વળી પૂજ્યપાદ શ્રાવકાચારની ૧૩ મી ગાથામાં કહ્યું છે કે–
અર્થઃ– મદ્ય, માંસ, અને મધ એ ત્રણ ‘મ’ કાર અને પાંચ ઉદુમ્બર ફળોનો મરણ પર્યંત ત્યાગ કરવો તે
ગૃહસ્થના આઠ મૂળગુણ છે. જે જીવ સંપૂર્ણ અહિંસા સ્વરૂપ વીતરાગ ધર્મનું શ્રવણ કરીને પણ સ્થાવર જીવોની
હિંસાનો પરિત્યાગ કરવા અસમર્થ હોય તે પણ ત્રણ જીવોની હિંસા તો અવશ્ય છોડો.