પરમાનંદનું સ્વરૂપ અને તેની પ્રાપ્તિની પ્રેરણાનું સુંદર
વિવેચન કર્યું છે. તેમાં નીચેના વિષયોનો સમાવેશ થાય
છે–
૧. આત્માનું સ્વરૂપ અને તે કોણ દેખી શકે?
(શ્લોક ૧, ૧૦ તથા ૧૩ થી ૧૯)
૨. નિજ પરમાત્મદર્શનની પ્રેરણા (શ્લોક ૨) ૩.
પરમાનંદ સ્વરૂપ આત્માનું લક્ષણ (શ્લોક ૩) ૪. કેવા
વિચાર યોગ્ય છે?(શ્લોક ૪) પ. જ્ઞાનરૂપી સુધારસનું
પાન કોણ કરે? અને કેવી રીતે કરે? (શ્લોક પ) ૬.
પંડિત કોણ અને તે શું કરે? (શ્લોક ૬ તથા ૨૦ થી
૨૪) ૭. શરીરમાં આત્મા કેવી રીતે રહેલો છે અને તેનું
સ્વરૂપ કેવું છે? (શ્લોક ૭–૮) ૮. આત્મા આનંદ સ્વરૂપ
છે, પણ ધ્યાનહીન પુરુષ તેને દેખી શકતો નથી, જેમ
જન્માંધપુરુષ સૂર્યને દેખતો નથી તેમ. (શ્લોક ૯) ૯.
આત્માનું ધ્યાન કરવાથી શું થાય છે? (શ્લોક ૧૧–૧૨)
આ શ્લોકો અધ્યાત્મરસપૂર્ણ અને સહેલાઈથી યાદ રાખી
શકાય તેવા હોવાથી અહીં આપવામાં આવે છે–)
ध्यानहीना न पश्यन्ति, निजदेहे व्यवस्थित्म्।।१।।
દેહમાં જ બિરાજમાન છે, પણ ધ્યાનહીન પુરુષ તેને દેખી
શકતો નથી, અર્થાત્ ધ્યાનના અભ્યાસ વડે તે દેખાય છે.
अनंतवीर्य संपन्नं, दर्शनं परमात्मनः।।२।।
સ્વરૂપનું દર્શન કરવું જોઈએ–તેનું જ અવલોકન કરવું
જોઈએ.
परमानंद संपन्नं, शुद्ध चैतन्य लक्षणम्।।३।।
બાધાઓથી મુક્ત, સર્વ સંયોગોથી રહિત, પરમાનંદમય
શુદ્ધ ચૈતન્ય લક્ષણથી આત્મસ્વભાવને ઓળખવો
જોઈએ.
अधमा कामचिंता स्यात्, परचिंताऽधमाऽधमा।।४।।
શુભભાવનો વિચાર કરવો તે મધ્યમ છે, કામ–ભોગના
વિચાર કરવા તે અધમ છે અને બીજા જીવોનું અહિત
કરવાનો ભાવ કરવો તે અધમાધમ છે.
विवेकमंजुलिं कृत्वा तत्पिबंति तपस्विनः।।५।।
ભાવ મુનિઓ સમ્યગ્જ્ઞાનરૂપી અંજલિ વડે પીવે છે.
स सेवते निजात्मानं परमानन्दकारणम्।।६।।
એવા પોતાના આત્માનું તે સેવન કરે છે.
अयमात्मा स्वभावेन देहे तिष्ठति निर्मलः।।७।।
પોતાના સ્વભાવથી નિર્મળ છે અને શરીર, કર્મો તથા
नोकर्म रहितं विद्धि निश्चयेन चिदात्मनः।।८।।
રહિત અને શરીરાદિ નોકર્મથી રહિત છે, તેને યથાર્થપણે
જાણવું જોઈએ.
ध्यान हीना न पश्यन्ति जात्यन्धा इव भास्करम्।।९।।
હોવા છતાં જન્મથી જ આંધળો પુરુષ તેને દેખતો નથી
તેમ ધ્યાન હીન પુરુષ પોતાના આનંદસ્વરૂપ આત્માને
દેખતો નથી. એટલે કે ધ્યાનના અભ્યાસ વડે તે
સહજપણે દેખાવા યોગ્ય છે.