238 Atmadharma 47
shraddhAthI paramAn sukhabuddhirUp mithyAtvano abhAv karyo te ja svabhAvanA Ashraye visheSh puruShArthavaDe AtmAnA
anAkuL shAnt upashamarasamAn magna thaIne rAg–dveShathI rahit thAy chhe ane bandhano nAsh karIne mukti sukhane anubhave
chhe. A rIte, dharmanI sharUAtathI pUrNatA sudhI svAshray ja chhe, parAshrayabhAve dharma thato nathI. AtmAnA svabhAvane
lakShIne prayatna karavo te dharma puruShArtha chhe, te dharmanI kriyA chhe, ne te ja sukhI thavAno upAy chhe. *
* * * * *
dravyadraShTi ane paryAyadraShTi tathA temanun prayojan
guN–paryAyono pinD te dravya chhe; Atmadravya potAnA svabhAvathI Takelun chhe paN rAgane lIdhe te Takelun nathI.
AtmAnA svarUpamAn rAg nathI temaj rAgavaDe AtmAnA svarUpanI prApti thatI nathI.
trikALI dravya svarUpane svIkAryA vagar samyagdarshan thAy nahi. kemake paryAy to ek samay puratI ja chhe,
bIjA samaye to tenI nAsti thaI jAy chhe, tethI paryAyanA lakShe ekAgratA ke samyagdarshan thaI shakatun nathI. kevaLagnAn
paN ek samay puratI paryAy chhe, parantu evI anantaanant paryAyone abhedapaNe sangharIne dravya paDayun chhe, arthAt
anantI kevaLagnAn paryAyo pragaTavAnI shakti dravyamAn chhe, mATe kevaLagnAnanA mAhAtmya karatAn dravyasvabhAvanun mAhAtmya
anantu chhe. A samajavAnun prayojan e chhe ke paryAyamAn ekatvabuddhi chhoDIne dravyasvabhAvamAn ekatvabuddhi karavI;
ekatvabuddhi eTale ‘A ja hun’ evI mAnyatA. paryAyanA lakShe ‘A ja hun’ em paryAy jeTalo ja potAne na mAnatAn,
trikALI dravyanA lakShe ‘A ja hun’ em dravyasvabhAvanI pratIt karavI te samyagdarshan chhe. kevaLagnAnAdi koI paN paryAy
ek samay puratI astirUpe chhe, bIjA samaye to tenI nAsti thaI jAy chhe, mATe paryAy jeTalo AtmAne mAnavAthI
samyagdarshan thatun nathI. ane je dravyasvabhAv chhe te to trikAL ekarUp sat astirUpe chhe, kevaLagnAn pragaT ho ke na ho
tenI paN jene apekShA nathI evA te svabhAvane mAnavAthI ja samyagdarshan pragaTe chhe.
ek avasthAmAnthI bIjI avasthA AvatI nathI. paN dravyamAnthI ja Ave chhe arthAt ek paryAy pote bIjI
paryAyarUpe pariNamatI nathI paN kramabaddha ek pachhI ek paryAyarUpe dravyanun ja pariNaman thAy chhe tethI paryAyadraShTi
chhoDIne dravyadraShTi karavAthI ja shuddhatA pragaTe chhe.
paryAy khanD–khanDarUp chhe, te sadAy ek sarakhI rahetI nathI, ane dravya akhanDarUp chhe, te sadAy ek sarakhun rahe
chhe. mATe dravyadraShTithI shuddhatA pragaTe chhe.
paryAy kShaNik chhe, dravya trikAL chhe; trikALInA ja lakShe ekAgratA thaI shake chhe ane dharma pragaTe chhe, paN
kShaNikanA lakShe ekAgratA thatI nathI, tem ja dharma pragaTato nathI.
paryAy kramavartI svabhAvavALI hovAthI, ek samaye ek ja hoy chhe ane dravya to akramavartI svabhAvavALun
anant paryAyono abhed pinD chhe, te darek samaye purepurun chhe; chhadmasthane vartamAn paryAy apUrNa chhe ane dravya purun chhe,
tethI paripUrNatAnA lakShe ja samyagdarshan ane vItarAgatA pragaTe chhe paN apUrNatAnA lakShe samyagdarshan ke vItarAgatA
pragaTatAn nathI, parantu UlaTo rAg utpanna thAy chhe. samyagdarshan pachhI paN jIvane paripUrNatAnA lakShe ja krame krame
chAritra vItarAgatA ne sarvagnatA pragaTe chhe.
mumukShuoe upar pramANe dravya ane paryAyanun yathArtha gnAn karIne, trikALI dravya svabhAv taraph ruchi
(upAdeyabuddhi) karIne tyAn ja ekatA karavI yogya chhe ane paryAyanI ekatvabuddhi chhoDavI yogya chhe. A ja dharmano
upAy chhe.
jene paryAyadraShTi hoy te jIv rAgane potAnun kartavya mAne ja ane rAgathI dharma mAne ja, kemake paryAyadraShTimAn
to rAganI ja utpatti chhe; ane rAgano sambandh paradravyo sAthe ja hovAthI, paryAyadraShTivALo jIv paradravyonA lakShe
paradravyono paN kartA potAne mAne–Anun ja nAm mithyAtva chhe, A ja adharma chhe.
paN, jene dravyasvabhAvanI draShTi thaI chhe te jIv kadI rAgane potAnun kartavya mAne ja nahi ane temAn dharma mAne
ja nahi, kemake svabhAvamAn rAgano abhAv ja chhe. paryAyanA rAganun kartApaNun paN je na mAne te paradravyanun to kartApaNun
mAne ja kem? eTale tene parathI ane rAgathI bhinna svabhAvanI draShTimAn gnAn ane vItarAgatAnI ja utpatti thayA
kare–Anun ja nAm samyagdraShTi chhe, ane A ja dharma chhe.
mATe badhAy AtmArthi jIvoe adhyAtmanA abhyAs vaDe dravyadraShTi karavI, e ja prayojanabhUt chhe. dravyadraShTi
kaho ke shuddhanayanun avalamban kaho, nishchayanayano Ashray kaho–e paramArthe ek ja chhe.
(niyamasAr pravachan vakhate charchA)