Atmadharma magazine - Ank 050
(Year 5 - Vir Nirvana Samvat 2474, A.D. 1948).

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 5 of 17

background image
: તા. ૨૬ – ૯ – ૪ : : રાત્રિર્ચા :
: ૨૦ : આત્મધર્મ : માગસર : ૨૪૭૪ :
વર્તમાનમાં મોક્ષની પ્રતીતિ
ક્રમબદ્ધપર્યાયનો નિર્ણય થયો કે ‘મારી અવસ્થા મારામાંથી જ ક્રમબદ્ધ પ્રગટે છે’ એટલે તેને પોતાના
દ્રવ્ય તરફ જ જોવાનું રહ્યું–અર્થાત્–વસ્તુ દ્રષ્ટિ થઈ. સર્વ પરદ્રવ્યોની અવસ્થા પણ તેનાથી જ ક્રમબદ્ધ થાય છે,
એનો હું કર્તા નથી અને તે મારી અવસ્થાનો કર્તા નથી; બસ! આવી ક્રમબદ્ધની શ્રદ્ધા થતાં સર્વ પરદ્રવ્યો પ્રત્યે
ઉદાસવૃત્તિ–વીતરાગભાવ–આવી ગયો. પર તરફ લક્ષ કરવાનું ન રહ્યું અને સ્વલક્ષે દ્રવ્યમાંથી જે પર્યાય પ્રગટે છે
તે તો નિર્મળ જ છે–એટલે અલ્પકાળમાં તેની મુક્તિ થઈ જવાની. દ્રવ્યદ્રષ્ટિવાળાને મુક્તિની પણ આકૂળતા થતી
નથી કેમકે દ્રવ્ય તો સદાય મુક્ત સ્વરૂપ જ છે, તેમાં બંધન અને મુક્તિ એવા ભેદ જ નથી. એક ગુણમાં અનંતી
નિર્મળ અવસ્થાની તાકાત છે અને એવા અનંતગુણથી વસ્તુ ભરેલી છે. તે વસ્તુની દ્રષ્ટિ થઈ ત્યાં વસ્તુમાંથી
મોક્ષ દશા ક્રમબદ્ધ આવે છે, એટલે વસ્તુ–દ્રષ્ટિ જ મોક્ષનું મૂળ કારણ છે; ક્રમબદ્ધપર્યાયના નિર્ણયમાં વસ્તુદ્રષ્ટિ જ
આવે છે. ‘વસ્તુદ્રષ્ટિ થઈ’ એમ કહો કે ‘ક્રમબદ્ધપર્યાયનો યથાર્થ નિર્ણય થયો’ એમ કહો તે બન્નેનો એક જ
ભાવ છે.
તા. ૨૭–૮–૪૪ રાત્રિચર્ચા
જ્યાં દ્રવ્યની પ્રતીતિ છે ત્યાં ‘મોક્ષ પર્યાય કયારે પ્રગટશે’ એવી આકૂળતા નથી, પર્યાયનું લક્ષ જ નથી.
જ્યાં દ્રવ્યની પ્રતીતિ નથી ત્યાં મોક્ષ પર્યાયનો પણ યથાર્થ–પણે આદર હોઈ શકે નહીં.
દ્રવ્યના લક્ષે મોક્ષપર્યાય પ્રગટે છે; દ્રવ્યમાંથી મોક્ષપર્યાય ક્રમબદ્ધ આવે છે; જેને દ્રવ્યની શ્રદ્ધા છે તેને
‘મોક્ષ પર્યાય કયારે પ્રગટશે’ એવો પ્રશ્ન જ ઊઠતો નથી; કેમકે દ્રવ્યમાં જ સદાય મોક્ષ પર્યાય પડી છે, અને
તેમાંથી ક્રમબદ્ધ મોક્ષદશા પ્રગટવાની છે, એ દ્રવ્યની તો તેને શ્રદ્ધા છે તેથી મોક્ષપર્યાય કયારે પ્રગટશે એવી
આકૂળતા ક્રમબદ્ધપર્યાયના યથાર્થ નિર્ણયવાળાને હોતી નથી.
મોક્ષ પર્યાય વર્તમાન પ્રગટ તો છે નહીં, તેથી તેનો વિચાર કરતાં તો રાગ આવે છે પણ પૂરા દ્રવ્યના લક્ષે
રાગ તૂટીને મોક્ષ થાય છે.
રુચિને કાળભેદ હોઈ શકે નહીં.
રુચિ દ્રવ્ય અને પર્યાયમાં ભેદ પાડતી નથી. જેને દ્રવ્યની યથાર્થ રુચિ છે તે વર્તમાન દ્રવ્યમાં જ મોક્ષ
પર્યાય ભાળે છે. સ્થિરતામાં કાળભેદ પડે છે, પણ રુચિમાં દ્રવ્ય અને પર્યાય વચ્ચે કાળભેદ પડતો નથી. દ્રવ્યની
પ્રતીતમાં દ્રવ્યની ત્રણે કાળની પર્યાયનો સ્વીકાર આવી ગયો અને ત્રણેકાળની પર્યાયોમાં મોક્ષપર્યાય પણ આવી
જ ગઈ. માટે દ્રવ્યની પ્રતીતવાળાને મોક્ષની શંકા હોય નહીં.
‘સર્વજ્ઞ મારો મોક્ષ કયારે જોયો હશે’ એવો જેને વિકલ્પ ઊઠયો...... તો તેમાં તેણે વર્તમાનમાં સર્વજ્ઞને
નક્કી કર્યા અને સર્વજ્ઞના સામર્થ્યને પણ પોતાના જ્ઞાનમાં નક્કી કર્યું છે, એમાં અનંતુ વીર્ય વર્તમાન કામ કરે છે.
તે વર્તમાન વીર્યની જેને શ્રદ્ધા નથી તેને ‘ભવિષ્યમાં મારો મોક્ષ પ્રગટવાનો પુરુષાર્થ આટલું કામ કરશે’ એવી
શ્રદ્ધા કયાંથી આવશે? જે જ્ઞાનમાં સર્વજ્ઞને નક્કી કર્યા છે તે જ્ઞાનના વર્તમાન અનંતા વીર્યની જેને શ્રદ્ધા નથી
તેને ભવિષ્યના મોક્ષના અનંત વીર્યની શ્રદ્ધા થઈ શકે નહીં. જેણે યથાર્થપણે સર્વજ્ઞની શ્રદ્ધા કરી છે તેને વધારે
ભવ હોઈ શકે નહીં. સર્વજ્ઞના સામર્થ્યનો નિર્ણય કરનારની અથવા તો દ્રવ્યની ક્રમબદ્ધપર્યાયનો નિર્ણય
કરનારની એક બે ભવમાં જ મુક્તિ હોય. ક્રમબદ્ધપર્યાયનો યથાર્થનિર્ણય કરનારને લાંબો સંસાર હોઈ શકે જ
નહીં. શ્રદ્ધામાં પરિપૂર્ણ દ્રવ્યનો સ્વીકાર કરવામાં વર્તમાન અનંતો પુરુષાર્થ છે, અને તે પુરુષાર્થમાં મોક્ષદશાની
પ્રતીત આવી જાય છે.
ખાસ વિનંતી
શ્રી જૈન સ્વાધ્યાય મંદિર ટ્રસ્ટ તરફથી ગુજરાતી ‘આત્મધર્મ’ માસિકના પ્રચારની તથા એક પુસ્તિકાના
પ્રચારની યોજના કરવામાં આવી છે, તે માટે ૫૦૦૦ સરનામાની જરૂર છે; તેથી આત્મધર્મના સર્વ વાચકોને અને
શ્રી જૈન અતિથિ સેવા સમિતિના સર્વે મેમ્બરોને વિનંતિ છે કે–જેટલાં મળી શકે તેટલાં તત્ત્વપ્રેમી મુમુક્ષુઓનાં,
ધાર્મિક સંસ્થાઓના, ત્યાગીઓનાં, ઉપદેશકોનાં, વિદ્વાનોનાં, તેમજ ડોકટરો, વકીલો, અધિકારીઓ, શિક્ષકો, તથા
વાંચનાલયોનાં પૂરા નામો તથા સરનામાઓ વહેલાસર આત્મધર્મ કાર્યાલય મોટા આંકડિયા તરફ મોકલી આપે.
રામજી માણેકચંદ દોશી : પ્રમુખ, શ્રી જૈન સ્વાધ્યાય મંદિર ટ્રસ્ટ સોનગઢ