Atmadharma magazine - Ank 052
(Year 5 - Vir Nirvana Samvat 2474, A.D. 1948).

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 8 of 17

background image
: માહ : ૨૪૭૪ : આત્મધર્મ : ૫૫ :
જ્ઞાન અને સુખરૂપે આત્મા પોતે જ થાય છે, તેને
ઈન્દ્રિયોની અપેક્ષા નથી.
વર સ. ૨૪૭૨: કરતક સદ ૧ ન દવસ શ્ર પ્રવચનસર ગથ ૧૯ ઉપર પરમ પજ્ય
શ્રી કાનજી સ્વામીનું મંગળ – પ્રવચન
(૧) સુપ્રભાતનાં સબરસ
પ્રક્ષીણઘાતિકર્મ, અનહદવીર્ય, અધિકપ્રકાશ ને ઈન્દ્રિય–અતીત થયેલ આત્મા જ્ઞાનસૌખ્યે પરિણમે. ૧૯.
આ વર્ષે સુપ્રભાતના માંગળિક તરીકે આ ગાથા આવી છે. ઘણીવાર પદ્મનંદીશાસ્ત્રમાંથી ‘સુપ્રભાત–
અષ્ટક’ ના શ્લોક વંચાય છે. પણ આ વખતે કુદરતે આ સુંદર ગાથા માંગળિક તરીકે આવી છે. કેવળજ્ઞાન તે જ
સુપ્રભાત છે. જે આત્માઓને કેવળજ્ઞાન પ્રગટ્યું હોય તેમને સ્વભાવથી જ જ્ઞાન અને સુખરૂપ પરિણમન હોય
છે, –એનું વર્ણન કરીને શ્રી કુંદકુંદાચાર્યદેવ પોતે આ ગાથામાં કેવળજ્ઞાનરૂપી સુપ્રભાતના ગાણાં ગાય છે.
શુદ્ધ ઉપયોગના પ્રભાવથી અનાદિકાળના આત્માના સંસારનો નાશ કરીને જે પવિત્ર કેવળજ્ઞાન અને
સિદ્ધદશા પ્રગટી તે આત્માનું સુપ્રભાત છે, તે આગામી અનંતકાળ રહેશે.
આજે બેસતા વર્ષના પ્રભાતમાં લોકો ‘સબરસ’ ને સંભારે છે. લોકો તો મીઠાંને (નીમકને) સબરસ
માને છે પરંતુ એ તો ખારું છે, એ ખરેખર સબરસ નથી, કેવળજ્ઞાન અને પૂર્ણઆનંદરૂપ જે આત્મદશા તે જ
‘સબ–રસ’ છે. જેમ મીઠું દરેક રસોઈમાં પ્રવેશીને તેને સ્વાદિષ્ટ બનાવે છે તેથી લોકો તેને સબરસ કહે છે; તેમ
આત્માનું કેવળજ્ઞાન પ્રગટ થતાં બધી જ વસ્તુમાં અંતર્ગત થઈને જ્ઞાન તેને જાણી લે છે અને તે જ્ઞાન
અનાકુળતારૂપ આનંદરસથી ભરેલું છે, તેથી ખરેખર તે જ સબરસ છે. જેમ મીઠું બધી વસ્તુમાં પ્રવેશીને તેને
સ્વાદવાળી બનાવે છે તેમ જ્ઞાન બધી વસ્તુઓથી જુદું રહેવા છતાં, જાણે કે તે વસ્તુમાં પ્રવેશી ગયું હોય તેમ સર્વે
વસ્તુના સ્વરૂપનો પાર પામી જાય છે. અને જેમ મીઠું રસ આપે છે તેમ કેવળજ્ઞાન પોતે આનંદરૂપ છે. એ રીતે,
બધાને જાણે છે માટે સબ અને આનંદ સહિત છે માટે રસ–એમ કેવળજ્ઞાન પોતે સબરસ છે. એવા આત્મિક
સબરસને યથાર્થ જાણવું–માનવું તે મંગળ છે. બેસતા વર્ષના મંગળ પ્રભાતે ખરી રીતે તે જ સબરસનું
(આત્માના જ્ઞાન–આનંદ સ્વભાવનું) સ્મરણ–જ્ઞાન–ધ્યાન કરવું જોઈએ. એવા નિર્મળ જ્ઞાન ને આનંદરૂપ જે
આત્મદશા તે જ સાચું સુપ્રભાત છે. આ કારતક સુદ ૧ ની તિથિ તો અનંત આવી અને ચાલી ગઈ, પરંતુ
તેનાથી આત્માનું કાંઈ હિત થયું નથી. માટે ખરેખર દિવસ તે સુપ્રભાત નથી પણ આત્માનો પવિત્ર ભાવ તે જ
સુપ્રભાત છે; કે જે સુપ્રભાત પ્રગટવાથી આત્મામાં સુખ–આનંદ પ્રગટે છે, અને જે કદી અસ્ત પામતું નથી. એવા
સુપ્રભાતનું વર્ણન શ્રી કુંદકુંદભગવાને આ ગાથામાં કર્યું છે.
આસો વદ અમાસના દિવસે શ્રી વર્દ્ધમાનપ્રભુ સિદ્ધ થયા, ને ગૌતમસ્વામી કેવળજ્ઞાન પામી અરિહંત
થયા. કેવળજ્ઞાન થતાં તેમનું જ્ઞાન લોકાલોકના બધા જ પદાર્થોનો અંત પામી ગયું–બધાને જાણી લીધા, અને
આત્માનો પરિપૂર્ણ સ્વાભાવિક આનંદ પ્રગટ થયો, એ રીતે તેમને ‘સબ–રસ’ ની પ્રાપ્તિ થઈ. એવા સબરસની
પ્રાપ્તિની ભાવનાથી આજે પણ ભવ્ય જીવો પ્રભાતમાં તેનું સ્મરણ કરે છે. પ્રભાતમાં એટલે કે આત્માની દશામાં;
જે અજ્ઞાનરૂપી અંધારી રાત છે તેને જ્ઞાનપ્રકાશવડે દૂર કરવી તે જ સાચું પ્રભાત છે. પરિપૂર્ણ જ્ઞાનવડે બધાને
જાણનાર અને આનંદ રસથી ભરપૂર એવા આત્મસ્વભાવરૂપી સબરસની, પોતાના જ્ઞાનપ્રકાશરૂપી સુપ્રભાતમાં
પ્રતીત કરવી તે જ મંગળ પ્રભાત છે. ‘હું આત્મા પરિપૂર્ણ જ્ઞાન–આનંદ સ્વરૂપ છું, મારા સ્વભાવમાંથી
શુદ્ધોપયોગરૂપી કાર્યની જ ઉત્પત્તિ થાય છે’ એમ પોતાના શુદ્ધોપયોગસ્વભાવની શ્રદ્ધા અને અંતર–આચરણદ્વારા
કેવળજ્ઞાન પ્રગટ થાય છે, તે જ સુપ્રભાતમાંગળિક છે. પહેલાંં આવી શ્રદ્ધા કરવી તે પણ મંગળસ્વરૂપ છે. કારતક
સુદ એકમનો સૂર્ય તો અનંત વખત ઊગ્યો, પણ એના ઉદયથી આત્માનું હિત થતું નથી, અને એ તો પાછો અસ્ત
થઈ જાય છે. અને શદ્ધોપયોગવડે આત્મસ્વભાવમાંથી જે ચૈતન્ય પ્રકાશ પ્રગટ્યો– (કેવળજ્ઞાનરૂપી સૂર્ય
પ્રગટ્યો) તે પરિપૂર્ણ આનંદસ્વરૂપ છે અને તેનો કદી અંત આવતો નથી. એવું જે આત્મામાં નવું વર્ષ બેઠું તે
સાદિ–અનંત છે, એ જ સાચો મંગળમહોત્સવ છે.