Atmadharma magazine - Ank 055 (Original language). Page: 12.

વૈશાખ : ૨૪૭૪ : ૧૦૭ :

સંસારમાં કે મુક્તિમાં આત્મા પોતે દુઃખ કે સુખરૂપે પરિણમે છે, વિષયો તેને કાંઈ કરતા નથી. સંસારી

જીવને કે મુક્ત જીવને શરીર–ઇંદ્રિયો કે લોકાલોકના કોઈ પદાર્થો સુખનું સાધન કદી નથી. સ્વયમેવ સ્વભાવથી
જ આત્મા સુખી થાય છે.

અહીં આત્માનો સુખસ્વભાવ ઓળખાવીને શ્રી આચાર્યદેવ વિષયો પ્રત્યેની સુખબુદ્ધિથી અજ્ઞાનીઓને

છોડાવે છે. અજ્ઞાનીઓ વિષયોને સુખનાં સાધન માનીને નકામા તેમને અવલંબે છે અને આકુળિત થાય છે.
અહીં તેવા જીવોને વિષયોની સુખબુદ્ધિથી છોડાવીને સ્વભાવ તરફ વાળે છે; અરે અજ્ઞાની! જેમ સિદ્ધભગવાન
કોઈ પણ પર વિષય વગર સ્વભાવથી જ સુખી છે તેમ તારા આત્માનું સુખ પણ બહારના પદાર્થોની અપેક્ષા
વગરનું છે. બહારમાં સુખ લાગે છે તે તો તેં તારા રાગને લીધે માત્ર કલ્પના કરી છે. રાગ વગરનું એકલું જ્ઞાન
જ સુખરૂપ છે. રાગમાં સુખ નથી ને રાગના વિષયભૂત પદાર્થોમાં ય સુખ નથી. અજ્ઞાનથી તેં જે પરમાં સુખ
માન્યું છે તેમાં પણ તને બહારના પદાર્થો સાધનરૂપ નથી, તો તારા ધર્મમાં અર્થાત્ સ્વાભાવિક સુખમાં તો કોઈ
પરવસ્તુ સાધનરૂપ શેની હોય? પરવસ્તુ તો તેમાં સાધનરૂપ નથી, ને પરવસ્તુ પ્રત્યેનો શુભ કે અશુભ રાગ થાય
તે પણ તારા ધર્મમાં સાધનરૂપ જરાય નથી. સર્વે પર વિષયો અને શુભ–અશુભભાવોથી ભિન્ન તારો
જ્ઞાનસ્વભાવ સમજીને સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્રરૂપ પરિણમન કર, તે જ તાર ધર્મનું ને પારમાર્થિક સુખનું

સાધન છે. તારા ધર્મ માટે દેવ–ગુરુ–શાસ્ત્ર કે શરીર–પૈસા–સ્ત્રી વગેરે કોઈ વસ્તુ સાધન નથી. આમ જાણીને, હે
જીવ! તું તારા જ્ઞાનસ્વભાવમાં જ સુખ માન ને વિષયોમાં સુખબુદ્ધિ છોડ. ભાઈ! વિષયો તારા સુખનું સાધન
નથી. ।। ૬૭।।

હવે શ્રી આચાર્યદેવ દ્રષ્ટાંતવડે એ વાત દ્રઢ કરે છે કે આત્માનો સુખસ્વભાવ જ છે, સુખ આત્માના

સ્વભાવથી જ થાય છે–

જ્યમ આભમાં સ્વયમેવ ભાસ્કર ઉષ્ણ, દેવ, પ્રકાશ છે,
સ્વયમેવ લોકે સિદ્ધ પણ ત્યમ જ્ઞાન, સુખ ને દેવ છે. ૬૮.

અર્થ:–જેમ આકાશમાં સૂર્ય સ્વયમેવ તેજ, ઉષ્ણ અને દેવ છે, તેમ લોકમાં સિદ્ધભગવાન પણ સ્વયમેવ

જ્ઞાન, સુખ અને દેવ છે.

અહીં શ્રી સિદ્ધભગવાનનું સ્વયમેવ જ્ઞાન અને સુખપણું બતાવીને આચાર્યદેવ એમ સમજાવે છે કે, જેમ

સિદ્ધભગવાન પોતે જ જ્ઞાન અને સુખ છે તેમ જગતના બધાય આત્માઓનું જ્ઞાન અને સુખ પોતાના
સ્વભાવથી જ છે. જીવનાં જ્ઞાન અને સુખ કોઈ બીજી વસ્તુઓથી (અર્થાત્ વિષયોથી) નથી. માટે આત્માને
એવા વિષયોથી બસ થાવ! વિષયોથી આત્માને સુખ છે એવી મિથ્યા માન્યતા નાશ પામો, અને જ્ઞાન અને

સુખમય એવા આત્મસ્વભાવની શ્રદ્ધા–જ્ઞાન કરીને તેને જ અવલંબો. એ જ સાચા સુખનો ઉપાય છે.

આત્માને પોતાના સ્વભાવથી જ જ્ઞાન અને સુખ છે, તેમાં કોઈ પણ બીજા પદાર્થોનું અવલંબન નથી

એમ, અહીં સૂર્યનું દ્રષ્ટાંત આપીને સમજાવ્યું છે. સૂર્ય સ્વયં પોતાથી જ ઉષ્ણ છે, સૂર્યને ઉષ્ણતા માટે અગ્નિ–
કોલસા વગેરે કોઈ અન્ય સાધનોની જરૂર નથી તથા સૂર્ય પોતે પ્રકાશરૂપ છે, પોતાના પ્રકાશ માટે તેને કોઈ
ઈલેકટ્રીસીટીની કે તેલ વગેરેની જરૂર નથી, અને સૂર્ય પોતે જ્યોતિષ દેવ છે. તેમ સિદ્ધભગવાનનો આત્મા પોતે
જ જ્ઞાનસ્વરૂપ છે, પોતે જ નિરાકુળ સુખસ્વરૂપ છે અને અનંત દિવ્ય શક્તિવાળો હોવાથી પોતે જ દેવ છે.

જેવી રીતે આકાશમાં અન્ય કોઈ પણ કારણની અપેક્ષા રાખ્યા વગર સૂર્ય પોતે જ પુષ્કળ પ્રભાસમૂહવડે

વિકસીત પ્રકાશવાળો છે તેથી તે પોતે જ પ્રકાશ છે. તેવી રીતે લોકમાં ભગવાન આત્મા પણ કોઈ ભિન્ન કારણની
અપેક્ષા રાખ્યા વગર પોતે જ જ્ઞાન છે. આત્માનું જ્ઞાન સ્વ–પરને પ્રકાશવા માટે કોઈ પણ ભિન્ન સાધનની અપેક્ષા

રાખતું નથી. જેમ સિદ્ધ ભગવાન સ્વયમેવ કેવળજ્ઞાનરૂપ છે, તેમને જ્ઞાન માટે જુદા કોઈ કારણની અપેક્ષા જ નથી,
તેમ બધાય આત્માઓનું જ્ઞાન કોઈ જુદા કારણની અપેક્ષા રાખ્યા વગર પોતાથી જ થાય છે. મતિશ્રુતજ્ઞાનને પણ
જુદા કોઈ કારણની–ઈન્દ્રિયો, શરીર, પ્રકાશ કે રાગ વગેરેની જરૂર નથી; અધૂરા જ્ઞાન વખતે તે ઇંદ્રિયાદિ ભલે હાજર
હો, પરંતુ તેનાથી જ્ઞાન જાણતું નથી. આ રીતે ભગવાન આત્મા સ્વયમેવ જ્ઞાન છે. સ્વ–પરને પ્રકાશવામાં સમર્થ એવી
સાચી અનંત શક્તિવાળા સહજ સ્વસંવેદન સાથે એકમેક હોવાથી આત્મા પોતે જ જ્ઞાન છે. આત્માની જ્ઞાનશક્તિ
સહજ છે. જે જ્ઞાનપણે આત્મા પરિણમ્યો તે જ્ઞાનશક્તિ સહજ પોતાજી જ છે, તેને કોઈ કારણની જરૂર નથી. આત્માને
જ્ઞાનની સાથે એકતાં છે, પણ જે લોકાલોક જ્ઞાનમાં જણાય છે તેની સાથે આત્માને એકતા નથી. પરપદાર્થો તેમજ
રાગાદિ વિકારીભાવો સાથે આત્માને એકતા નથી પણ જુદાઈ છે. તેથી આત્માનું

< Previous Page Next Page >