પણ, પોતાના ચૈતન્ય ઉપયોગને પર તરફ વાળીને ત્યાં લીન થઈ રહ્યો છે તે ઉપયોગને સ્વભાવ તરફ વાળીને
ત્યાં જ લીન કરવાનો છે. ‘પુણ્ય–પાપ મારાં’ એવી માન્યતા કરીને પોતાના ઉપયોગને ત્યાં રોકી દીધો છે, તે જ
અધર્મ છે; તે ઉપયોગને સ્વભાવમાં વાળીને ‘શુદ્ધ ચૈતન્ય મૂર્તિ સ્વભાવ તે જ હું’ એવી સ્વભાવ તરફની શ્રદ્ધા જ
પ્રથમ કરવાની છે. અને તેજ પહેલો ધર્મ છે. અને ત્યારપછી પણ બહારમાં કાંઈ કરવાનું આવતું નથી. તેમજ
વ્રત–તપાદિ ના શુભરાગ આવે તે પણ ધર્મીનું કર્તવ્ય નથી પરંતુ જે શુદ્ધસ્વભાવની શ્રદ્ધા કરી છે તે જ
શુદ્ધસ્વભાવમાં ઉપયોગને લીન કરવો તે જ સમ્યક્ચારિત્ર અને કેવળજ્ઞાનનો માર્ગ છે. ધર્મની શરૂઆતથી પૂર્ણતા
સુધી એક જ ક્રિયા છે કે ‘શુદ્ધાત્મસ્વભાવમાં ચૈતન્ય ઉપયોગને લીન કરવો. ’ એ સિવાય બીજી કોઈ ક્રિયા
ધર્મમાં આવતી નથી. જેટલી સ્વભાવમાં લીનતા તેટલો ધર્મ છે, લીનતાની કચાશ તેટલો દોષ છે.
અત્યંત તીવ્ર ગૃદ્ધિભાવ કર્યો છે, અને મોઢા દ્વારા ઉંદર પકડાવાની ક્રિયા જડ પરમાણુઓના સ્વતંત્ર કારણે થઈ
છે. આમ સર્વત્ર જડચેતનની સ્વતંત્રતા છે. જડ–ચેતનના આવા ભેદજ્ઞાનની સમજણનું ફળ વીતરાગતા છે. સાચું
સમજે તો પરથી અત્યંત ઉદાસ થઈ જાય. પરંતુ કોઈ એમ બોલે કે ‘ખાવું–પીવું વગેરે બધી શરીરની ક્રિયા છે’
અને અંતરથી તો તે પ્રત્યે જરાપણ ઉદાસીનતા થાય નહિ, તીવ્ર ગૃદ્ધિભાવ જ પોષ્યા કરે તો તેને યથાર્થપણે સ્વ–
પરનું ભેદજ્ઞાન જ થયું નથી, તે માત્ર સ્વચ્છંદ પોષવા માટે વાતો કરે છે. જો કે જડની ક્રિયા તો જડથી જ થાય
છે, પરંતુ જો ખરેખર તેં તારા આત્માને પરથી ભિન્ન જાણ્યો હોય તો તને પરદ્રવ્યોને ભોગવવા તરફ રુચિ ભાવ
જ કેમ થાય છે? એક તરફ જડથી ભિન્નપણાની વાતો કરવી અને પાછું જડની રુચિમાં એકાકારપણે તલ્લીન
વર્ત્યા કરવું–એ તો ચોકખો સ્વચ્છંદ છે પણ ભેદજ્ઞાન નથી.
શરીરનો આધાર નથી, પણ પોતાના ચૈતન્યપણાનો જ આધાર છે. ચૈતન્યને રાગનો આધાર પણ નથી. હે જીવ,
તને તારૂં ચૈતન્ય જ એક શરણ છે શરીર કે રાગ કોઈ તારૂં શરણ નથી, માટે શરીરથી અને રાગથી જુદા એવા
તારા ચૈતન્યસ્વરૂપને ઓળખીને તેનું શરણ કરી લે.
કાંઈ સંબંધ ન હતો અને ભવિષ્યમાં પણ તેની સાથે કાંઈ સંબંધ થવાનો નથી. ચૈતન્ય ને જડ ત્રણેકાળે જુદાં જ
છે. પરના આશ્રયથી જ દુઃખી થયો છું માટે હવે સ્વાધીન ચૈતન્યને ઓળખીને હું મારૂં હિત સાધી લઉં. ભલે
જગત આખાનું ગમે તે થાવ, તેની સાથે મારે સંબંધ નથી, હું જગતનો સાક્ષીભૂત, જગતથી ભિન્ન મારામાં
અચળ, એકરૂપ, શાશ્વત, જ્ઞાતા છું, ખરેખર જગતને અને મારે કાંઈ સંબંધ નથી, હું જ્ઞાતા મારો જ છું.
જ્ઞાનમાંથી થોડો ભાગ કપાઈ જતો નથી. કેમકે ચેતના