Atmadharma magazine - Ank 059
(Year 5 - Vir Nirvana Samvat 2474, A.D. 1948).

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 14 of 25

background image
: ભાદરવો : ૨૪૭૪ : આત્મધર્મ : ૧૯૭ :
સ્વાશ્રયમાં સ્થિર થઈ છે. ‘ભગવાન અરિહંતોએ આમ કર્યું અને આમ ઉપદેશ્યું’ –એવા પર તરફના વિકલ્પોથી
अलम् अलम्–બસ થાઓ, બસ થાઓ. સ્વભાવની પ્રતીતિ અને આશ્રયવડે વિકલ્પ તોડીને જ્ઞાન પોતાના
સ્વરૂપમાં સ્થિર થયું છે. હવે મારી મતિમાં સ્વાશ્રય સિવાય બીજાનો અવકાશ નથી. સ્વાશ્રય સિવાય બીજું
માનવાનો અવકાશ નથી. અને વિકલ્પો ઊઠે તો સ્વાશ્રય સિવાય બીજું કાંઈ પ્રરૂપવાનો અવકાશ નથી. અહો,
મારા આત્માએ અંતરથી સ્વાશ્રય કબૂલીને તે ભાવ પ્રગટ કર્યો છે. સ્વભાવનો આશ્રય કર્યો તે કદી પણ ફરવાનો
નથી અને પરાશ્રયની શ્રદ્ધા કદી પણ થવાની નથી. જે સ્વભાવના આશ્રયનો નિશ્ચય કર્યો તે જ નિશ્ચયના
ઘોલનથી સ્વરૂપસ્થિરતાની પૂર્ણતા પ્રગટ કરીને, મોહનો સર્વથા ક્ષય કરીને અમે કેવળજ્ઞાન લેવાના છીએ.’ –
આમ આચાર્યદેવ પોતાની નિઃશંકતાની જાહેરાત કરે છે. પોતાને સ્વભાવનો બરાબર નિશ્ચય થયો છે અને
પોતાની મતિ વ્યવસ્થિત થઈ છે–એમ છદ્મસ્થ જીવને નિઃશંક ખબર પડે છે. જે ક્ષણે પરાશ્રય છોડીને સ્વાશ્રય
કર્યો તે જ ક્ષણે સ્વાશ્રયની શાંતિનું પોતાને વેદન થાય છે. આચાર્યદેવ કહે છે કે અરિહંત ભગવાન જેવા અમારા
ચૈતન્યમૂર્તિ સ્વભાવની શ્રદ્ધાજ્ઞાન કરીને અમે અમારા જ્ઞાનને સ્થિર કર્યું છે, અને તે અમે અમારા અનુભવથી
જાણ્યું છે. હવે અમારી મતિને ફેરવવા કોઈ સમર્થ નથી. જેણે સ્વભાવનો નિર્ણય કરીને જ્ઞાનને સ્વભાવમાં સ્થિર
કર્યું છે તેણે સ્વાશ્રિત મોક્ષમાર્ગને અંગીકાર કર્યો છે; સ્વભાવના આશ્રયે પ્રગટેલો ભાવ સદાય સ્વભાવ સાથે
અભેદપણે ટકી રહે છે. તેથી આચાર્યદેવ કહે છે કે અમે અમારા સ્વભાવનો આશ્રય કર્યો છે તેથી મોહનો ક્ષય
કરીને, અપ્રતિહતભાવે કેવળજ્ઞાન પ્રગટ કરવાના છીએ. જેમ અરિહંતો મોક્ષ પામ્યા તેમ અમે પણ એ જ
પ્રકારનો પુરુષાર્થ કરીને મોક્ષ પામવાના છીએ. ભગવંતોને નમસ્કાર હો!
આચાર્યદેવ નમસ્કાર કરતાં કહે છે કે હે ભગવાન! તમારા પંથે ચાલ્યો આવું છું.
પોતે સ્વાશ્રયમાં મતિને સ્થાપી છે, પણ હજી છઠ્ઠા ગુણસ્થાને રાગની વૃત્તિ ઊઠે છે. તેથી આચાર્યદેવ
ભગવાન તરફના ઉલ્લાસને જાહેર કરતાં કહે છે કે અરિહંત ભગવંતોને નમસ્કાર હો. અહો, નાથ! તમે
સ્વભાવના આશ્રયે મોહનો ક્ષય કરીને કેવળજ્ઞાન પામ્યા, તેમ હું પણ તમારો જ વારસો લેવા માટે સ્વાશ્રયથી
તમારી પાછળ ચાલ્યો આવું છું. અહો જેણે આવો પૂર્ણ સ્વતંત્ર સ્વાશ્રિત માર્ગ બતાવીને અનંત ઉપકાર કર્યો તે
ભગવંતોને હું નમસ્કાર કરું છું–એટલે કે હું પણ એ સ્વાશ્રયને જ અંગીકાર કરું છું. ભગવાનના ચરણકમળમાં
અમારા નમસ્કાર હો, ભગવાને બતાવેલા સ્વાશ્રય માર્ગને અમારા નમસ્કાર હો. આચાર્યદેવ પોતે પોતાના મોક્ષ
માટેનો ઉત્સાહ અને ખુશાલી જાહેર કરે છે કે હે પ્રભો! જે રીતે આપે મુક્તિ કરી તે જ રીતે અમે પણ મોક્ષના જ
રસ્તે છીએ, અમે પણ કેવળજ્ઞાન પ્રગટ કરશું અને અમે પણ તે જ ઉપદેશ કરીને નિર્વાણ પામશું. બીજું તો શું
કહીએ, ભગવંતોને નમસ્કાર હો. જે જીવોને સ્વાશ્રયની રુચિ હોય અને પરાશ્રયની રુચિ ટળી ગઈ હોય તે જ
જીવ ભગવંતોને નમસ્કાર કરે છે. ખરેખર ભગવાને જેવો સ્વાશ્રય માર્ગ ઉપદેશ્યો તેવો સમજીને તેવો સ્વાશ્રય
પોતામાં પ્રગટ કરવો તે જ ભગવાનને નમસ્કાર છે.
૮૨ મી ગાથાનો ભાવાર્થ: પોષ વદ પાંચમ
પહેલો ધર્મ – સમ્યગ્દર્શન અને તે પ્રગટ કરવાનો ઉપાય
‘જેવા અરિહંત ભગવાનને શુદ્ધ દ્રવ્ય, શુદ્ધ ગુણ અને શુદ્ધ પર્યાય છે તેવો જ આ આત્મા પણ દ્રવ્યથી–
ગુણથી અને પર્યાયથી શુદ્ધ સ્વરૂપી છે. દ્રવ્ય–ગુણ–પર્યાયથી અભેદ શુદ્ધ ચૈતન્યસ્વભાવની શ્રદ્ધા કરવી તે
સમ્યગ્દર્શન છે. જે રાગ–દ્વેષ થાય છે તે દ્રવ્યમાં નથી–ગુણમાં નથી અને પર્યાયનું સ્વરૂપ પણ તે નથી. જો
પર્યાયને શુદ્ધસ્વભાવમાં અભેદ કરે તો પર્યાયમાં વિકાર થતો નથી. જેમ અરિહંતના સ્વરૂપમાં રાગદ્વેષ નથી તેમ
આ આત્માને પણ સ્વરૂપમાં રાગદ્વેષ નથી. એ રીતે સ્વભાવદ્રષ્ટિ કરીને, વિકાર રહિત દ્રવ્ય–ગુણ–પર્યાયથી અભેદ
શુદ્ધઆત્માને જાણવાથી મોહનો ક્ષય થાય છે ને પવિત્ર સમ્યગ્દર્શન પ્રગટ થાય છે. આજ પહેલો ધર્મ છે.
સાચા દેવ–ગુરુ–શાસ્ત્ર તરફ લક્ષ રહે તે રાગ છે, ધર્મ નથી. પોતાના આત્મામાં દ્રવ્ય–ગુણ–પર્યાયનો
વિચાર તે પણ રાગ છે. એક અભેદ વસ્તુમાં દ્રવ્ય–ગુણ–પર્યાય એવા ત્રણ ભેદ પરમાર્થે નથી. રાગ રહિત અને
ભેદરહિત આત્મસ્વરૂપની પ્રતીતિ તે ધર્મ છે. દ્રવ્ય–ગુણ તો ત્રિકાળ નિર્મળ છે અને પર્યાયમાં વિકાર છે–એમ ભેદ
પાડીને તેના વિકલ્પમાં રોકાય તો સમ્યગ્દર્શન થાય નહિ. પર્યાયમાં દોષ છે તે આત્માનું ખરૂં સ્વરૂપ નથી કેમ કે
અરિહંતોના આત્મામાં તે નથી. માટે તે ક્ષણિક વિકારરહિત