બતાવી દીધું છે. ભગવાને કઈ વિધિથી કર્મો ટાળ્યા અને કઈ વિધિનો ઉપદેશ કર્યો તે આ ગાથાઓમાં વર્ણવ્યું છે.
ગુણ એટલે કાયમી શક્તિ. અને પર્યાય એટલે કાયમી શક્તિનું ક્ષણક્ષણવર્તી પરિણમન. અરિહંતને પહેલાંં અને
જ્ઞાન–સુખ–વીર્ય વગેરેની પૂર્ણતા પ્રગટી ગઈ છે અને રાગ–દ્વેષ–મોહનો સર્વથા નાશ થયો છે. આમ અરિહંતના
દ્રવ્ય–ગુણ–પર્યાયનો જેણે પોતાના જ્ઞાનમાં નિર્ણય કર્યો તેને આત્મસ્વભાવ અને વિકાર વચ્ચે ભેદજ્ઞાન થયું; તે
પોતાના આત્માને વિકાર રહિત પરિપૂર્ણ સ્વરૂપે ઓળખે છે અને તેનું અજ્ઞાન નાશ થાય છે.
અવસ્થા મારું સ્વરૂપ નથી, અને જે જ્ઞાનમાં મેં અરિહંતનો નિર્ણય કર્યો તે જ્ઞાન જેટલુંય મારું સ્વરૂપ નથી. દ્રવ્ય–
ગુણ–પર્યાયના ભેદરહિત એકરૂપ પરિપૂર્ણ સ્વરૂપ છું; વર્તમાન અધૂરી દશા હોવા છતાં શક્તિરૂપે પૂરી દશા થવા
યોગ્ય છું–આમ નિર્ણય કરતાં કોઈ નિમિત્તમાં, પુણ્ય–પાપમાં કે અધૂરી દશામાં એકત્વબુદ્ધિ રહેતી નથી. પર્યાયનો
આશ્રય છૂટીને દ્રવ્યસ્વભાવનો આશ્રય થાય છે; સ્વભાવના આશ્રયે પર્યાય પરિણમી પરિણમીને પૂર્ણતા થાય છે;
ને મોહ નષ્ટ થાય છે. આ ઉપાય તીર્થંકરોએ કર્યો છે.
રહ્યું. પરથી અને વિકારથી રહિત એકલા સ્વભાવ–આશ્રયે પરિણમન રહ્યું. સ્વભાવ આશ્રયે પરિણમન થતાં
અલ્પકાળે મુક્તિ થાય જ. જેણે પોતાના પરિપૂર્ણ જ્ઞાન–આનંદ સ્વરૂપનો નિર્ણય કર્યો છે તેને પોતાના પર્યાયમાં
પણ જ્ઞાન–આનંદનો અંશ પ્રગટ્યો છે એટલે વિકાર અને જ્ઞાનનું ભેદજ્ઞાન થયું છે. તેને હવે પુણ્ય–પાપનો આદર
નથી. સ્વભાવના આશ્રયે જ્ઞાતાપણું, અને દ્રષ્ટાપણું ઊઘડયું એટલે વિકાર તરફનું પરિણમન ટળ્યું ને કેવળજ્ઞાન
તરફ વળ્યું. જેમ અરિહંતોનું કેવળજ્ઞાન જાણનાર જ છે તેમ હું પણ જાણનાર જ છું–એવા જ્ઞાતાસ્વભાવના
સમ્યક્ નિર્ણયના બળથી જીવ કેવળજ્ઞાન તરફ જ પરિણમે છે, તેનો મોહ લય પામે છે, ક્ષાયક જેવું અપ્રતિહત
સમ્યગ્દર્શન તેને થાય છે. આ જ રીતે ધર્મ થાય છે.
કોઈ શુભરાગમાં કે નિમિત્તમાં નિર્ણય થતો નથી પણ રાગ અને નિમિત્તની અપેક્ષારહિત જ્ઞાનમાં જ નિર્ણય થાય
છે. પોતાના જે પર્યાયમાં નિર્ણય કર્યો તે પર્યાયને સ્વભાવસન્મુખ કરતાં ક્ષાયક જેવું સમ્યક્દર્શન થાય છે. પહેલાંં
અધૂરી દશામાંથી પૂરી દશા પ્રગટ કરવા માટે પરનો આશ્રય માનતો હતો તેથી મોહ ટકતો હતો, પણ હવે
કેવળજ્ઞાનીની ઓળખાણ કરીને સ્વભાવસન્મુખ વળ્યો ત્યાં કોઈ પરના આશ્રયની માન્યતા ન રહી, એકલા
પોતાના દ્રવ્યને પરિપૂર્ણપણે પ્રતીતમાં સ્વીકાર્યું, એટલે સમ્યગ્દર્શન થયું ને મોહ ટળ્યો. હવે રાગદ્વેષ રહ્યા તેનો
સ્વરૂપમાં સ્વીકાર નથી, તેથી સ્વરૂપની એકાગ્રતાથી શુદ્ધોપયોગ પ્રગટ કરતાં તે રાગ–દ્વેષનો પણ ક્ષય જ થઈ
જશે. આ રીતે સ્વભાવનો આશ્રય તે જ મોક્ષનો માર્ગ છે–આમ અરિહંતોએ દર્શાવ્યું છે.