તીર્થંકરોના પંથનો છે.
પૂર્ણ સુખ પ્રગટ કર્યું તે જ માર્ગ જગતના જીવોને દર્શાવ્યો છે. અરિહંતોએ જે કહ્યું છે તે જ નિઃશ્રેયસનો સાચો
માર્ગ છે. આમ નક્કી કરીને આચાર્યદેવ પોતાની મતિ વ્યવસ્થિત કરે છે; લાખ દુનિયા ન માને ને વિરોધ કરે
તોય પોતાની મતિ ન ફરે એવી અપ્રતિહત શ્રદ્ધાની વાત છે. મારી મુક્તિને માટે કોઈ કાળની અપેક્ષા નથી,
ક્ષેત્રની નથી, મહાવિદેહની કે ભગવાનની અપેક્ષા નથી, એકલો હું જ બધાયથી ઉદાસીન થઈને મારા દ્રવ્યગુણમાં
પર્યાયને એક કરું તે જ મારી મુક્તિનું પરમાર્થ સાધન છે. જે પોતાના પૂરા સ્વભાવને ઓળખીને તેમાં લીન થયો
તેને મુક્તિનું બધું સાધન આવી જાય છે. ત્રણે કાળે આ એક જ માર્ગ છે, બધાય તીર્થંકરોએ આ જ માર્ગ
ઉપદેશ્યો છે. અહીં આચાર્યદેવને સ્વાશ્રિત મોક્ષમાર્ગનો મહિમા આવતાં કહે છે કે અહો, તે અરિહંતોને નમસ્કાર
હો અને તેમણે બતાવેલા માર્ગને નમસ્કાર હો.
સ્વભાવને જાણીને તેનો જ આશ્રય કરો આમ તીર્થંકરોના ઉપદેશમાં તો પુરુષાર્થનો આદેશ છે. પણ તીર્થંકરોએ
ઉપદેશમાં એમ નથી કહ્યું કે ‘કર્મો ઢીલાં પડશે ત્યારે કે કાળલબ્ધિ પાકશે ત્યારે મુક્તિ થશે, અથવા તો દેવ–
ગુરુના આશ્રયે મુક્તિ થશે, અથવા તો અમારા કેવળજ્ઞાનમાં જોયું હશે ત્યારે તમારી મુક્તિ થશે.’ –એ તો બધી
પરાશ્રયની વાતો છે. જેવો અમારો (અરિહંતોનો) આત્મસ્વભાવ છે તેવો જ તમારો આત્મસ્વભાવ છે, તેને
જાણીને તેનો જ આશ્રય કરો, દેવ–ગુરુ–શાસ્ત્રનો આશ્રય છોડો, સ્વાશ્રયની પ્રતીતિ કરીને સ્વાશ્રયમાં એકતા
કરો, તે જ મુક્તિનો ઉપાય છે. –આવો બધાય અરિહંતોનો ઉપદેશ છે. ‘તારી કાળલબ્ધિ પાકશે ત્યારે મુક્તિ થશે,
પુરુષાર્થ કામ નહિ આવે’ એવી ભગવાનની વાણી નથી. તીર્થંકરો અપ્રતિહતપુરુષાર્થવાળા હોય છે. અને
તીર્થંકરોની દિવ્ય વાણી જગતના જીવોને મોક્ષમાર્ગના પુરુષાર્થમાં જોડવા માટે જ છે, પણ મોક્ષમાર્ગના પુરુષાર્થથી
પાછા પાડવા માટે નથી.
લે તો તારી મુક્તિ માટેનો કાળ પાકી જ ગયો છે. પણ તું તારો આશ્રય ન કરે તો જ તારી મુક્તિ અટકે છે. કાંઈ
કાળ તારી મુક્તિ અટકાવતો નથી.
પોતાના સ્વભાવને સ્વીકાર્યા વગર મુક્તિ ક્યાંથી થાય? સ્વભાવ સ્વીકારે તેને કાળ પાકી જ ગયો છે, ને જે
સ્વભાવ ન સ્વીકારે તેને કાળ પાક્યો નથી. સ્વભાવનો સ્વીકાર તે સ્વાશ્રયનો પુરુષાર્થ છે, ને સ્વાશ્રયથી મુક્તિ
થાય છે. ‘કાળ પાકે ત્યારે મુક્તિ થાય’ એ માન્યતામાં તો કાળની સામે જ જોવાનું રહ્યું, પણ સ્વભાવનો આશ્રય
કરવાના સ્વતંત્ર પુરુષાર્થની વાત તો આવી નહિ. મોક્ષમાર્ગ પરાધીન નથી, પણ સ્વતંત્ર પુરુષાર્થને આધીન
મોક્ષમાર્ગ છે. ‘કાળ પાકે ત્યારે મુક્તિ થાય’ એમાં પરાશ્રય છે, પરાશ્રયભાવ અને મુક્તિનો માર્ગ એ બંને એક
બીજાના વિરોધી છે. સ્વભાવનો આશ્રય છોડીને કાળ ઉપર લક્ષ ગયું તે પરાશ્રય છે, પરાશ્રય તે અધર્મ છે. માટે,
કાળ પાકે ત્યારે મુક્તિ થાય–એ દ્રષ્ટિ મિથ્યા છે. પોતાના પૂર્ણ આત્માની પ્રતીતિ અને આત્મામાં સ્થિરતા તે
સ્વાશ્રય ભાવ છે. તેનાથી મુક્તિ થાય છે. જે સ્વાશ્રય કરે તેને કાળ પાકી ગયો એમ કહેવાય છે. સ્વાશ્રયને બદલે