Atmadharma magazine - Ank 059
(Year 5 - Vir Nirvana Samvat 2474, A.D. 1948).

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 7 of 25

background image
: ૧૯૦ : આત્મધર્મ : ભાદરવો : ૨૪૭૪ :
(પોષ વદ ૪) મુક્ત થવાનો ઉપાય
આ આત્માનો સ્વભાવ અરિહંત જેવો જ છે. અરિહંતનું દ્રવ્ય એકરૂપ રહેનારું સદ્રશ્ય તત્ત્વ પૂરા સ્વભાવે છે
તેવું જ પોતાનું આત્મદ્રવ્ય છે. અરિહંત જેવા પોતાના આત્માને જાણ્યા વગર કોઈ જીવ ધર્મ પામી શકે નહિ. ત્રણે
કાળના સર્વે તીર્થંકરો આ જ ઉપાય વડે મોહનો નાશ કરી, કેવળજ્ઞાન પામીને મુક્ત થયા છે, થાય છે ને થશે.
અરિહંતોએ શું કર્યું? અને શું કહ્યું?
જેઓ અરિહંત થયા તે આત્માઓએ પહેલાંં શું કર્યું? પહેલાંં તો તેમના પર્યાયમાં રાગ–દ્વેષ–મોહ હતા;
પણ તે રાગ–દ્વેષ–મોહને પોતાનું સ્વરૂપ ન માનતાં, અરિહંતના શુદ્ધ દ્રવ્ય–ગુણ–પર્યાયને ઓળખીને પોતાના
આત્માને પણ તેવો ઓળખ્યો. અરિહંતને આત્મદ્રવ્ય અને ચૈતન્યગુણ તો સદાય એકરૂપ હતા અને તે
સ્વભાવના આશ્રયે પૂર્ણ નિર્મળ પર્યાય નવો પ્રગટ કર્યો છે, રાગાદિ તે આત્માનું મૂળ સ્વરૂપ ન હતું તેથી તેનો
નાશ થઈ ગયો છે. અરિહંતની જેમ પોતાનો આત્મા પણ દ્રવ્યથી અને ગુણથી તો અત્યારે પણ પરિપૂર્ણ એકરૂપ
છે, પર્યાયમાં જે મોહ ભાવ છે તે પોતાનું સ્વરૂપ નથી એમ ઓળખાણ કરીને દ્રવ્ય–ગુણનો આશ્રય કરતાં
પર્યાયમાંથી મોહ ટળે છે ને શુદ્ધતા પ્રગટે છે. –આ રીતે, અરિહંત થનારા બધાય આત્માઓએ અરિહંત દશા
પ્રગટ થયા પહેલાંં જાણ્યું હતું. આ જ વિધિથી પહેલાંં તો દર્શનમોહનો નાશ કરીને ક્ષાયક સમ્યગ્દર્શન પ્રગટ કર્યું
હતું અને પછી સ્વભાવના જ આશ્રયે રાગદ્વેષ ટાળીને કેવળજ્ઞાન પ્રગટ કરી અરિહંત થયા હતા. અને અરિહંત
થયા પછી જે સહજ દિવ્યધ્વનિ છૂટયો તેમાં આ જ વિધિથી કર્મ ક્ષય થવાનો ઉપદેશ હતો.
આત્મા સંપૂર્ણ જ્ઞાનસ્વરૂપ છે, તેનામાં શરીર નથી, મન નથી, વાણી નથી, કર્મો નથી, રાગ–દ્વેષ નથી
અને અપૂર્ણતા નથી. જેવા અરિહંત છે તેવો જ પૂરો પોતાનો સ્વભાવ છે; એ સ્વભાવના આશ્રયે જ ધર્મ છે.
પરાશ્રયની કોઈ લાગણીમાં ધર્મ નથી. અરિહંતોનો આશ્રય છોડીને તેમજ પોતામાં પણ દ્રવ્ય–ગુણ–પર્યાયના
ભેદનો આશ્રય છોડીને, એકરૂપ અભેદ દ્રવ્યના આશ્રયે શ્રદ્ધા–જ્ઞાન કરતાં મિથ્યાત્વનો નાશ થાય છે અને તે
અભેદ સ્વભાવમાં જ એકાગ્રતા કરતાં રાગદ્વેષનો નાશ થાય છે. આ જ ઉપાય અનંત તીર્થંકરોએ પોતે કર્યો છે
અને આ જ ઉપાય ઉપદેશ્યો છે.
એક જ વિધિ
જુઓ, અહીં કુંદકુંદ પ્રભુ મોક્ષનો ઉપાય બતાવે છે અને તેમાં સર્વે તીર્થંકરોની સાખ પૂરે છે. પોતાનો
આત્મા જ્ઞાન–દર્શન–આનંદસ્વરૂપ છે, તેને લક્ષમાં લઈને તેના જ આશ્રયે શુદ્ધોપયોગ પ્રગટ કરીને, ભેદ અને
વ્યવહારનો ક્ષય કરીને ભગવાન અરિહંતોએ કેવળજ્ઞાન પ્રગટ કર્યું છે. ત્રણે કાળે મોહનો ક્ષય કરવાનો આ એક
જ વિધિ છે. તીર્થંકરોએ આ જ વિધિ કર્યો છે, અને આ જ વિધિ કહ્યો છે, આ સિવાય બીજો કોઈ વિધિ મોક્ષ
માટે છે જ નહિ.
‘નિશ્ચય સ્વભાવનો આશ્રય’ એ એક જ વિધિ ભગવાને કર્યો છે ને કહ્યો છે.
‘શરીરાદિની ક્રિયાનો હું કર્તા છું કે પુણ્ય–પાપની ક્રિયા મારી છે’ –એવા પ્રકારની વિકાર સાથે એકપણાની
માન્યતાનો સ્વભાવના આશ્રયે નાશ કરીને અને પોતાના સ્વભાવમાં એકતા કરીને સર્વે તીર્થંકરો કેવળજ્ઞાન
પામ્યા છે; અને પછી દિવ્યધ્વનિમાં અન્ય જીવોને પણ એ જ પ્રમાણે માર્ગ ઉપદેશીને તેઓ મોક્ષને પામ્યા છે.
તીર્થંકરોએ પોતે નિશ્ચય સ્વભાવનો આશ્રય કર્યો ને વ્યવહારનો આશ્રય છોડ્યો; દિવ્યધ્વનિમાં પણ
નિશ્ચયરત્નત્રયને જ મોક્ષમાર્ગપણે ઉપદેશ્યાં અને વ્યવહારરત્નત્રય તે ખરો મોક્ષમાર્ગ નથી પણ બંધમાર્ગ છે એમ
ભગવાને ઉપદેશ્યું. કોઈ તીર્થંકરો વ્યવહારરત્નત્રયથી કેવળજ્ઞાન પામ્યા નથી, સ્વભાવઆશ્રિત નિશ્ચય–શ્રદ્ધા–
જ્ઞાન–ચારિત્રથી જ સર્વે તીર્થંકરો કેવળજ્ઞાન પામ્યા છે. આ એક જ પ્રકારનો મોક્ષમાર્ગ છે. પુણ્ય પરિણામ તે
મોક્ષનું કારણ થાય એમ ભગવાને ઉપદેશ્યું નથી, પુણ્યપરિણામથી સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્ર થાય એવો માર્ગ
ભગવાને ઉપદેશ્યો નથી. મોક્ષમાર્ગનો એક જ વિધિ છે કે પોતાના શુદ્ધઆત્માને ઓળખીને તેના આશ્રયે મોહનો
ક્ષય કરવો. આનાથી વિરુદ્ધ જેટલી વિધિ હોય તે મોક્ષમાર્ગ નથી–પણ સંસારમાર્ગ છે.
ભગવાનના ઉપદેશનો સાર: ‘સ્વભાવનો આશ્રય કરવો’