પણ માત્ર વર્તમાન પૂરતો મંદ કષાય છે.
અનંતી અનીતિનું સેવન છે. ઈચ્છાથી પરનું કાર્ય પણ થતું નથી અને ઈચ્છાથી જ્ઞાન પણ થતું નથી, ઈચ્છા તે
આત્માનો સ્વભાવ નથી. જ્ઞાનનું કાર્ય ઈચ્છા નથી અને ઈચ્છાનું કાર્ય પરમાં થતું નથી. પ્રત્યક્ષ દેખાય છે કે
પોતાનો વહાલામાં વહાલો એકનો એક પુત્ર હોય, ને માંદો પડ્યો હોય, ત્યાં તે સાજો થઈ જાય અને મરે નહિ
એવી પોતાની ઘણી ઈચ્છા હોવા છતાં તે મરી જાય છે. તારી ઈચ્છા પરમાં શું કરે? સૌથી નજીક પોતાનું શરીર
છે, તેમાં પણ પોતાની ઈચ્છા પ્રમાણે કાર્ય થતું નથી રોગની ઈચ્છા ન હોવા છતાં શરીરમાં રોગ થાય છે, અને તે
તો શું કરે? પ્રમાણિકપણે હું પૈસા રળું–એવી જેની માન્યતા છે તે અનીતિનું સેવન કરે છે, જૈન ધર્મની નીતિની
તેને ખબર નથી. સ્વ–પરનું ભેદજ્ઞાન કરવું તે જ જૈની–નીતિ છે, ને તેનું ફળ મુક્તિ છે.
તેને અનીતિ કરાશે નહિ: તેમ જ જે પ્રતિકૂળતા આવે તેના ઉપર અણગમો પણ ન થાય, તો તેને અનીતિ છોડી
કહેવાય. જો તેને પ્રતિકૂળતા ઉપર અરુચિ આવે તો નીતિ ઉપર જ અરુચિ છે, ને તેણે ખરેખર અનીતિ છોડી
રુચિમાં જ ખરી નીતિનું પાલન અને અનીતિનો ત્યાગ છે સ્વભાવના આશ્રયે ત્રણ કાળની અનીતિ રુચિમાંથી
છૂટી ગયા પછી અસ્થિરતાના કારણે જે રાગ–દ્વેષ થાય છે તેનો પણ સ્વભાવના આશ્રયે નાશ કરીને વીતરાગ
થશે. કેમ કે રાગદ્વેષ થાય છે તે પરના કારણે માનતા નથી અને તે રાગદ્વેષની રુચિ નથી તેના રાગ–દ્વેષ ઘણા
મર્યાદિત છે.
ખરું બ્રહ્મચર્ય–હોય નહિ. કોઈ સાચા બ્રહ્મચારી હોય તેને કોઈ કહે કે તું મારી સાથે અમુક દુષ્કર્મ કર, નહિ તો
શરીર જતું કરે, પણ અબ્રહ્મચર્ય સેવે નહિ. જો તે પ્રસંગે એમ અંતરમાં અણગમો થાય કે અરેરે, બ્રહ્મચર્યને કારણે
મરણનો પ્રસંગ આવ્યો–તો તેને ખરેખર બ્રહ્મચર્યની રુચિ નથી અને અબ્રહ્મચર્ય છોડ્યું નથી. મૃત્યુ આવે છતાં
શરીર ઉપર રાગ ક્યારે ન થાય? કે શરીરથી ભિન્ન, રાગદ્વેષ રહિત ત્રિકાળ સ્વભાવનું લક્ષ હોય તો દેહ પ્રત્યે
મમત્વ–બુદ્ધિનો રાગ ટળી જાય. પહેલાંં તો જાણનાર દેખનાર આત્મસ્વભાવની ઓળખાણ કરીને શ્રદ્ધાનો દોષ
ટાળવો જોઈએ, શ્રદ્ધાનો દોષ ટળ્યા પછી ક્રમે ક્રમે અલ્પકાળે ચારિત્રનો દોષ પણ ટળી જાય છે. આ રીતે
ભેદજ્ઞાનથી જ ધર્મ થાય છે. ભેદવિજ્ઞાન વગર ધર્મ થતો નથી.