Atmadharma magazine - Ank 065
(Year 6 - Vir Nirvana Samvat 2475, A.D. 1949).

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 9 of 17

background image
: ૯૮ : આત્મધર્મ : ફાગણ : ૨૪૭પ :


આત્માને પરથી તો પૂરેપૂરું જુદાપણું છે, ને પોતાના જ્ઞાન સાથે પૂરેપૂરી એકતા છે, જરા ય જુદાઈ નથી.
આ બાબતમાં જરા ય શંકા કરવી નહિ–એમ આચાર્યદેવ કહે છે.
“જ્ઞાનનો જીવની સાથે વ્યતિરેક જરા પણ શંકનીય નથી અર્થાત્ જ્ઞાનની જીવથી ભિન્નતા હશે એમ જરા
ય શંકા કરવા યોગ્ય નથી, કારણ કે જીવ પોતે જ જ્ઞાન છે.” સમ્યગ્દ્રષ્ટિને નિઃશંકતા હોય છે, અહીં સમ્યગ્દર્શનના
નિઃશંકિત અંગની વાત મૂકી છે.
સ્વભાવની નિ:શંકતામાં આવતા અહિંસા અને સત્યધર્મ
જ્ઞાન તે આત્મા જ છે એમ નિઃશંક માનવા યોગ્ય છે, તેમાં જરા ય શંકા કરવા યોગ્ય નથી. જ્ઞાનની
વર્તમાનદશા આત્મામાં અભેદ થઈને આખું દ્રવ્ય જણાય તે આત્મા છે. એવા આત્માને નિઃશંક માનવો તે
અહિંસા છે; અને પરમાં કે પુણ્ય–પાપમાં આત્મા માનવો તે હિંસા છે. ‘જ્ઞાન તે આત્મા છે’ એમ કહેતાં તેમાં
ભેદની જરા ય શંકા ન કરવી. જાણનાર જ્ઞાન આત્માથી જરા ય જુદું હશે એવી શંકા ન કરવી. કોઈ પરને લીધે
જ્ઞાન થતું હશે–એમ ન માનવું. રાગાદિ ભાવોમાં જ્ઞાન હશે–એવી શંકા જરા ય ન કરવી. જ્ઞાન અને આત્મા એક
જ છે–એવી નિઃશંક શ્રદ્ધા કરવી. આવી શ્રદ્ધા તે ધર્મ છે. એવી શ્રદ્ધા કરનારે જેવું છે તેવું સ્વરૂપ માન્યું છે, તેથી તે
સત્યવાદી થયો છે.
સ્વભાવની નિ:શંકતામાં આવતો અચૌર્ય ધર્મ
‘શું આત્મા જાણવાનું જ કામ કરે? કે પરનું કાંઈ કરતો હશે? કે રાગ પણ કરતો હશે?’ એવી જરા ય
શંકા ન કરવી. આત્મા ચૈતન્ય સ્વભાવ જ છે એમ નિઃશંક માનીને આત્માને સ્વભાવમાં થોભાવવો, ને
પરદ્રવ્યનો પોતામાં સ્વીકાર ન કરવો તે અચૌર્યધર્મ છે. પરદ્રવ્ય પોતાનું નથી છતાં તેને પોતાનું માનવું તે ચોરી
છે; જ્ઞાન પરથી તદ્ન જુદું છે ને આત્માથી જરાય જુદું નથી એમ માનનારે પોતાના આત્માને ચોરીના ભાવોથી
બચાવ્યો છે, આવા આત્મસ્વરૂપની શ્રદ્ધામાં ધર્મ છે, ક્યાંય બહારમાં મંદિર–પુસ્તક વગેરેમાં ધર્મ નથી. જડ
વસ્તુને કે વિકારી ભાવોને પોતાનું સ્વરૂપ માનવું તે મિથ્યા માન્યતા છે, તેમાં ત્રણ કાળના પદાર્થોની ચોરી છે.
પારકી વસ્તુને ગ્રહણ કરે તેનું નામ ચોર છે. પર વસ્તુ પોતાની નથી છતાં તેને પોતાની માને તે જીવ
ચોર છે. જેમ નદીમાં પાણીનો પ્રવાહ ચાલ્યો જતો હોય, ત્યાં કોઈ એમ માને કે ‘આ મારું પાણી છે. ’ તો તે
અસત્ય રૂપ છે. તેમ આ જગતમાં બધી વસ્તુઓ પોતાના પરિણમનપ્રવાહમાં પરિણમ્યા કરે છે અને પુણ્યપાપ
ભાવો પણ થઈ થઈને બીજી ક્ષણે ચાલ્યા જાય છે. તે પરવસ્તુઓને કે ક્ષણ પુરતા ભાવને જે આત્મા પોતાનું
સ્વરૂપ માને તે આત્માનો હિંસક, અસત્યનો સેવક અને ચોર છે; પૈસાને પોતાના મનાવે કે પૈસા ખર્ચવાના
ભાવને ધર્મ મનાવે તે પણ ચોર છે, આત્માનો હિંસક છે.
પરનું કરવાનો કે વિકાર કરવાનો જ્ઞાનનો સ્વભાવ નથી. જ્ઞાન તે જીવતત્ત્વ છે. ને ક્ષણિક વિકાર તે
આસ્રવ તત્ત્વ છે. તે બંનેને એકમેક માનનાર જીવ પોતાના સ્વભાવની તેમ જ દેવ–શાસ્ત્ર–ગુરુની પણ પરમાર્થે
આસાતના કરનાર છે, તેને મિથ્યાત્વનું મોટું પાપ છે.
સ્વભાવની નિ:શંકતામાં આવતો બ્રહ્મચર્ય ધર્મ
રાગાદિકથી ભિન્નપણું જાણીને, આત્મા અને જ્ઞાનની એકતા માનનાર સમ્યગ્દ્રષ્ટિ ગૃહસ્થ હોય તોપણ તે જીવ
આત્મસ્વભાવની ભાવના
વ્યાખ્યાનમાં એકને એક વાત વારંવાર કહેવામાં આવે તો કાંઈ પુનરુક્તિ દોષ થતો
નથી, કેમ કે આ તો આત્મસ્વભાવની ભાવના છે, તે ભાવના વારંવાર કરવામાં દોષ નથી પણ
સ્વભાવની દ્રઢતા થાય છે. એ ભાવના તો વારંવાર કરવા જેવી છે; વારંવાર આત્મસ્વભાવની
વાત સાંભળતાં તેમાં જરાય કંટાળો ન આવવો જોઈએ. આત્મસ્વભાવની વાત વારંવાર
સાંભળતાં જો કંટાળો આવે તો તેને આત્માની અરુચિ છે.
–ભેદ વિજ્ઞાનસાર.