આત્મા અચેતનાત્મક છે. આ રીતે, આત્મા પોતે જ ચેતન–અચેતનાત્મક છે–એમ સ્યાદ્વાદથી સિદ્ધ થયું. માટે હે
જીવ, તું બહારના ચેતન કે અચેતન પદાર્થોના અવલંબનને છોડીને તારા આત્મતત્ત્વને જ અવલંબ.
ज्ञानं पूर्वापरीभूतं सोऽयमात्मेति कीर्तितः।।
છે–એમ કહેવામાં આવ્યું છે.
તેને પ્રદેશભેદ નથી અને જો જ્ઞાનથી સર્વથા અભેદ હોય તો જ્ઞાનગુણ જ આત્મદ્રવ્ય થઈ જાય અને તેથી
આત્મામાં જ્ઞાન સિવાય બીજા ગુણોનો અભાવ ઠરે; માટે જ્ઞાન અને આત્માને લક્ષણ વગેરેથી ભેદ પણ છે. એ
રીતે જ્ઞાનથી કથંચિત્ ભિન્નપણું અને કથંચિત્ અભિન્નપણું–એવા બંને ધર્મો આત્મામાં એક સાથે અવિરુદ્ધપણે
રહેલા હોવાથી આત્મા જ્ઞાનથી કથંચિત ભિન્નાભિન્ન છે. કથંચિત્ ગુણગુણી ભેદ છે એ અપેક્ષાએ આત્મા જ્ઞાનથી
દશાઓ થયા કરે છે. જ્ઞાનની કોઈ એક દશા જેટલો જ આત્મા નથી પણ પહેલાંંની અને પછીની સર્વે જ્ઞાનદશાઓ
તે આત્મા છે. આત્મા કોઈ એક જ્ઞાનદશા જેટલો નથી એ અપેક્ષાએ જ્ઞાનથી ભિન્ન છે અને સર્વે જ્ઞાનદશાઓ તે
આત્મા છે એ અપેક્ષાએ જ્ઞાનથી અભિન્ન છે. આ રીતે આત્માનું અનેકાંત સ્વરૂપ છે. ત્યાં, જ્ઞાન અને આત્મા
ભિન્ન છે એ વ્યવહાર છે; જ્ઞાનલક્ષણદ્વારા આત્માને લક્ષમાં લેવો તે તેનું પ્રયોજન છે. જ્ઞાન અને આત્મા એવા
બંનેના જુદા જુદા વિચારથી તો રાગરૂપ વિકલ્પ ઊઠે છે. જ્ઞાન અને આત્મા અભેદ છે–એ નિશ્ચય છે. ગુણ અને
ગુણીના જુદા જુદા વિકલ્પરહિત અભેદરૂપ એક આત્મસ્વરૂપના અનુભવથી રાગ તૂટે છે ને વીતરાગતા થાય છે.
આત્મામાં જ કથંચિત્ ભિન્ન–અભિન્નપણારૂપ અનેકાંત સ્વભાવ સ્વયં પ્રકાશમાન છે.
જીવોને પ્રથમ સમ્યગ્જ્ઞાન પ્રગટ કરવામાં નિમિત્તરૂપ થઈ શકે. પણ જે વાણીમાં
મિથ્યાજ્ઞાનનું નિમિત્ત હોય તે વાણી અન્ય જીવોને પ્રથમ સમ્યગ્જ્ઞાન પ્રગટ કરવાનું
નિમિત્ત થાય નહિ.
રોજ બોટાદ શહેરમાં આજીવન બ્રહ્મચર્ય પ્રતિજ્ઞા અંગીકાર કરી છે. તે માટે તે દરેકને
અભિનંદન ઘટે છે. (આ સમાચાર પ્રસિદ્ધ થવામાં વિલંબ થયો, તે બદલ ગ્રાહકો ક્ષમા કરે.)