નિર્વિકલ્પ સમાધિ પ્રગટ કરીને અનંતચતુષ્ટયમય પરમાત્મા થયા. એવા પરમાત્માને ઓળખીને નમસ્કાર કર્યા છે.
શુદ્ધ કહ્યો છે, વીતરાગ પરમાનંદ સ્વરૂપ આત્મા કહ્યો છે’ એમ શ્રવણ કરે પરંતુ જ્ઞાનનો સ્વભાવ જેવો છે તેવો
પોતાના ખ્યાલમાં ન લ્યે ત્યાં સુધી યથાર્થ જ્ઞાનની એકાગ્રતા થાય નહિ. દેવગુરુ કે શાસ્ત્ર સામે જોવાથી
સ્વભાવનું જ્ઞાન ઊઘડે નહિ. ‘તું જ્ઞાન છો, તે ઓળખીને સ્વભાવમાં ઠર’ એમ ભગવાને ઉપદેશ કર્યો છે. જાણવા
સિવાય આત્માનું બીજું કાંઈ કર્તવ્ય નથી. ક્ષેત્રાંતર થયું તે જાણવા માટે છે, આત્મામાં જ્ઞાન કરવાની શક્તિ છે.
‘મારું ક્ષેત્રાંતર થયું તે મારા કારણે સ્વતંત્ર થયું છે’ એ જાણવાનું પણ પ્રયોજન નથી કેમ કે તે તો પર્યાયદ્રષ્ટિ છે.
‘આત્મા જ્ઞાનસ્વભાવ જ છે’ એની શ્રદ્ધા–જ્ઞાન–ચારિત્ર તે મોક્ષમાર્ગ છે. અહીં સિદ્ધ ભગવાનને ઓળખીને તેમને
નમસ્કાર કર્યા છે. હું સિદ્ધ થવા માટે સિદ્ધને નમસ્કાર કરું છું–એવા ભાવથી અહીં નમસ્કાર કર્યા છે.
એ છે કે–અરિહંતદેવ કેવળજ્ઞાનાદિ ગુણસ્વરૂપ શુદ્ધાત્મા છે, એવો શુદ્ધાત્મ સ્વભાવ જ આરાધવા યોગ્ય છે.
ભગવાનને નમસ્કાર કરનાર જીવ વિકારને આદરવા યોગ્ય માને નહિ.
હોય છે તેથી તેની વાત કરે છે. પરમાત્મા અરિહંત–સિદ્ધને નમસ્કાર કરીને હવે આચાર્ય–ઉપાધ્યાય–ને સાધુને
નમસ્કાર કરે છે. પોતાને અભેદરત્નત્રય પ્રગટીને પરમાત્મ પ્રકાશની શરુઆત થઈ છે પણ હજી અધુરાશ છે તેથી
ભેદરત્નત્રય પણ છે. પૂર્ણ દશામાં ભેદરત્નત્રય હોતા નથી. પણ સાધકદશામાં અભેદરત્નત્રય સાથે ભેદરત્નત્રય
પણ હોય છે. તેથી હવે આચાર્ય–ઉપાધ્યાયને સાધુને નમસ્કાર કરતાં ભેદ–અભેદરત્નત્રયનું વર્ણન પણ સાતમી
परमाणंदह कारणिण तिण्णि वि ते वि णवेवि।।
જિનેન્દ્રદેવની મૂર્તિ તો પરમાણુના કારણે આવી છે. ધર્મીજીવને આત્મસ્વભાવના ભાનપૂર્વક જ્યારે વિકલ્પ ઊઠે
છે ત્યારે પરમાર્થે તો તે રાગ વખતે પોતાના જ્ઞાનમાં નિક્ષેપ કરીને ભગવાનની સ્થાપના કરે છે, અને બહારમાં
પ્રતિમા વગેરેમાં ભગવાનની સ્થાપનાનો નિક્ષેપ કરવો તે ઉપચાર છે. યથાર્થ જ્ઞાન વગર વ્યવહાર કેવો હોય
તેની ખબર પડે નહિ. મૂર્તિ તરફની વૃત્તિ તે મનોગત પરિણમ છે, વિકલ્પ છે, પણ આત્મ પરિણામ નથી. મનથી
વિકલ્પ ઊઠે અને અશુભભાવ ટાળી શુભભાવ થાય તથા પ્રતિમા પ્રત્યે લક્ષ જાય ત્યારે પ્રતિમામાં ભગવાનની
સ્થાપના થઈ કહેવાય અને વિકલ્પ તોડી નાખે તો તેને માટે પ્રતિમામાં નિક્ષેપ નથી. રાગ અને નિમિત્તને યથાર્થ
જાણનાર જે હોય તો તેને યથાર્થ નિક્ષેપ હોય પરમાર્થ નિક્ષેપ તો પોતામાં છે કે ‘હું સિદ્ધ પરમાત્મા છું.’ પણ
તેવી દશા થઈ નથી અને વિકલ્પ ઊઠ્યો