ઓળખીને એકાગ્ર થવું તે જ સુખનું સાધન છે. બધા વિકાર ભાવોથી રહિત આત્મા પ્રકાશમાન છે. પુણ્્ય–પાપ
હોવા છતાં શ્રદ્ધા–જ્ઞાનમાં એમ આવવું જોઈએ કે તે કોઈ ભાવો મારું સ્વરૂપ નથી. અહો, આત્માના સ્વભાવના
ભાન વિના જગતને પરની અને પુણ્યની પ્રીતિ છે તે અજ્ઞાન છે. એકવાર ભરોસામાં એમ આવવું જોઈએ કે
વિકાર મારામાંથી નીકળી જાય છે માટે તે મારા સુખનું સાધન ન હોય. અંતરમાં જે કાયમી જ્ઞાનાનંદી સ્વભાવ
છે તે જ સાધન છે. એને ઓળખ્યા વગર જે ત્યાગ, તપ કે જ્ઞાન કરે તે બધું ય “છાર ઉપર લીંપણું” જાણો.
પુણ્યને લાભદાયક માને તે ભ્રાંતિ છે, તે ભ્રાંતિ મોટું પાપ છે.
ઉપવાસ, ત્યાગ, ક્રિયાકાંડ વગેરે કષ્ટો સહન કર્યાં, પણ ધર્મ ન થયો. કેમ કે આત્મા કષ્ટથી પ્રાપ્ત થાય તેમ નથી
પણ સહજ વસ્તુ છે. અનંતકાળમાં ચૈતન્યની પ્રીતિ કરીને તેને સમજવાનો પ્રયત્ન કર્યો નથી. આચાર્યદેવ કહે છે
કે બધા વિકારી ભાવોનો વિલય થતાં આત્માના જ્ઞાનનો વિકાસ ને પ્રકાશ થાય છે, અંતરમાં એકાગ્ર થતાં થતાં
સમ્યગ્જ્ઞાન પ્રગટીને કેવળજ્ઞાન થાય છે, એ સિવાય બીજા કોઈ ભાવોથી મુક્તિ થતી નથી સર્વે વિકારભાવ રહિત
આત્માની શ્રદ્ધ–જ્ઞાન ને એકાગ્રતા તે સમાધિ છે. તે આધિ વ્યાધિ ને ઉપાધિ એ ત્રણેથી રહિત સમાધિ છે. ઉપાધિ
એટલે બહારની વસ્તુઓ, વ્યાધિ એટલે શરીરમાં રોગ વગેરે ને આધિ એટલે મનના સંકલ્પ–વિકલ્પ; તે બધાથી
પાર ચૈતન્ય–મૂર્તિ આત્માની શ્રદ્ધા–જ્ઞાન–એકાગ્રતા તે સમાધિ છે.
સેકંડ પણ આત્માનાં થતાં નથી. જીવને પરથી ભિન્નપણાનું ભાન નથી તેથી તે પરના અહંકારમાં અટક્યો છે,
અનાદિથી સ્વ–પરનું ભેદવિજ્ઞાન એક સેકંડ પણ કર્યું નથી, અને બહારની કરણીમાં ધર્મ માને છે, તથા કહે છે કે
“કરણી કાંઈ વાંઝણી હોય નહિ”. પણ ભાઈ રે, આત્માના ભાન વગરની તારી બધી કરણી તે વિકારી કરણી છે,
ને તે સંસારમાં રખડવાનું કારણ છે. પણ એક વાર પરથી ભિન્ન પોતે પરમાત્મ સ્વરૂપ છે. તેનો વિશ્વાસ કરે તો
સમ્યગ્જ્ઞાનરૂપી બીજનો ચંદ્ર પ્રગટે ને તેમાંથી ક્રમેક્રમે વિકાસ થતાં પૂર્ણ પરમાત્મદશા પ્રગટે.
જો જ્ઞાનશક્તિથી જુઓ તો આ જડ શરીરથી જુદો ચૈતન્ય આત્મા છે. શરીર જડ છે ને હું ચૈતન્ય છું–એમ
તલમાં પૂરી તળાય નહિ, પણ તલમાંથી તેલ કાઢીને પછી તેમાં પૂરી તળાય છે. પહેલાંં તલમાં તેલ છે એવો
નિર્ણય કર્યા વગર તલમાંથી તેલ કાઢવાનું લક્ષ થાય નહિ, અને તલમાં તેલ છે એવો નિર્ણય કર્યા પછી તેલ
નીકળતાં વાર લાગે છતાં તેનાં નિર્ણયમાં શંકા પડતી નથી. તેમ આત્મા જ્ઞાનસ્વરૂપ છે, તેનામાં પરમાત્મા
થવાનું સામર્થ્ય છે. પહેલાંં તેનો નિર્ણય કર્યા વગર પરમાત્મા થવાનો ઉપાય કરે નહિ. અને શરીરથી ભિન્ન
પરમાત્મ સ્વભાવનો નિર્ણય કર્યા પછી પરમાત્મ દશા પ્રગટ થતાં વાર લાગે તો પણ નિર્ણયમાં શંકા પડતી નથી.
થઈ છે કે નહિ? જો ખરેખર સારું કરવાની રુચિ હોય તો વર્તમાન કલ્યાણ શું ને અકલ્યાણ શું