: જેઠ : ૨૪૭૫ : આત્મધર્મ : ૧૪૩ :
લેખાંક ૮] વીર સંવત્ ૨૪૭૩ ભાદરવા સુદ ૧ સોમવાર [અંક ૬૭થી ચાલુ
[શ્રી પરમાત્મ પ્રકાશ ગા. ૭]
પહેલાં પરમાત્મસ્વરૂપની ઓળખાણપૂર્વક પરમાત્માને નમસ્કાર કર્યા. હવે આચાર્ય, ઉપાધ્યાય અને
સાધુને નમસ્કાર કરે છે, તેમાં તેમના સમ્યગ્દર્શન, સમ્યગ્જ્ઞાન, સમ્યક્ચારિત્ર વગેરે પંચાચાર કેવા હોય તે
ઓળખીને નમસ્કાર કરે છે. પહેલો સમ્યગ્દર્શનાચાર છે. જેવું સમ્યગ્દર્શન મુનિને હોય તેવું જ શ્રાવક ગૃહસ્થનું
સમ્યગ્દર્શન પણ હોય છે.
[૬૦] સમ્યગ્દ્રષ્ટિ જીવ શું સ્વીકારે છે અને શેનો નિષેધ કરે છે?
મુનિઓના પંચાચારમાં પહેલાંં ‘દર્શનાચાર’ છે; તે ઓળખાવવા માટે, સમ્યગ્દ્રષ્ટિ જીવ આત્માને કેવો
શ્રદ્ધે છે તે બતાવે છે. આત્માનો સત્સ્વભાવ બતાવવા માટે પહેલાંં અસત્નો નિષેધ કરે છે.
(૧) પરદ્રવ્ય સાથેના સબંધનો (અસદ્ભૂત વ્યવહારનો) નિષેધ :– દ્રવ્યકર્મ અને શરીરાદિ નોકર્મ તે જડ છે,
આત્મા સાથે તે એક ક્ષેત્રે રહેલા છે તેથી તે ‘અનુપચરિત’ છે. પરંતુ તે અસદ્ભૂત છે–મિથ્યા છે. શરીરાદિ નોકર્મ
તથા આઠ દ્રવ્યકર્મનો સંબંધ અસત્ છે, મિથ્યા છે, માટે સમ્યગ્દર્શન પ્રગટ કરનાર જીવ તેના ઉપરની દ્રષ્ટિ છોડે
છે. અસત્ સંબંધનો નિષેધ કરીને સત્સ્વભાવનો જ સંબંધ બતાવે છે.
ધર્મી એમ માને છે કે–અત્યાર સુધી પર સાથે મેં સંબંધ માન્યો હતો તે માન્યતા મિથ્યા હતી, હવે તે
માન્યતા છોડુ છું. સમ્યગ્દર્શનમાં પહેલી આ જ વાત છે. અજ્ઞાનીઓ પહેલાંં લીલોતરી છોડવી–એવી વાતો કરે છે.
ધર્મી જીવો પોતાને આત્મા માને છે, અને મનુષ્યપણાના વ્યવહારની જેટલી ક્રિયા છે તેને પોતાનું સ્વરૂપ માનતા
નથી. મનુષ્યપણાના વ્યવહારની ક્રિયાને જે આત્માની માને તે જીવ મિથ્યાદ્રષ્ટિ છે એમ પ્રવચનસાર શાસ્ત્ર (અ,
૨ ગા. ૩) માં કહ્યું છે.
ધર્મ કરનારે એકલા રહેવું છે કે બેકલા (પરસાથે સંબંધમાં) રહેવું છે? ધર્મ એકલા સ્વભાવમાં છે, એટલે
એકરૂપ સ્વભાવ સાથે સંબંધ જોડવો, ને જુદા પદાર્થો સાથેનો સંબંધ તોડવો–એ ધર્મીનું કામ છે. પહેલાંં તો શરીર
અને કર્મો સાથેનો સંબંધ તોડયો.
(૨) રાગાદિવિકાર અને વિભાવપર્યાયનો (અશુદ્ધનિશ્ચયનો) નિષેધ :– હવે રાગ–દ્વેષાદિ વિકારીભાવો
સાથેનો સંબંધ તોડે છે: અશુદ્ધનિશ્ચયનયથી પોતાના પર્યાયમાં વિકાર છે તેને જાણીને, ‘તેનાથી રહિત શુદ્ધચિદ્રૂપ
છું’ એમ જ્ઞાની જાણે છે અને તે વિકારનો સંબંધ અસત્ છે તેથી તેની પ્રતીતિ છોડે છે. શરીરાદિ તો જુદા જ છે
અને વિકાર ક્ષણિક છે. એ બંનેનો સંબંધ અસત્ છે. એક શુદ્ધચિદ્રૂપસ્વભાવ છું તે જ સત્ છે–એમ ધર્મી માને છે.
પરમ શુદ્ધાત્મતત્ત્વનો સ્વીકાર તે સમ્યગ્દર્શન છે; શરીરાદિ નોકર્મ, દ્રવ્યકર્મ અને રાગાદિભાવકર્મ એ
ત્રણેના સંબંધનો તો નિષેધ કર્યો. હવે અધૂરીદશાનો પણ નિષેધ કરે છે. મતિ–જ્ઞાનાદિ નિર્મળદશાને અહીં
‘વિભાવગુણ’ કહ્યો છે; એના સંબંધથી પણ રહિત છે કેમકે એટલું આત્માનું સ્વરૂપ નથી. રાગાદિ વિકાર થાય તે
તો આત્માનું સ્વરૂપ નથી. પરંતુ તેને જાણનારું જે સાચું મતિ–શ્રુત–અવધિ કે મનઃપર્યાયજ્ઞાન તે પણ આત્માનું
સ્વરૂપ નથી; સમ્યગ્દર્શન એનો સંબંધ સ્વીકારતું નથી. સમ્યગ્દર્શન ‘પરમ સત્ય’ ને સ્વીકારે છે; પરમસત્ય કેવું
છે તે બતાવવા માટે અહીં શાસ્ત્રકાર પહેલાંં અસત્ના સંબંધનો નિષેધ કરે છે.
મતિજ્ઞાન–શ્રુતજ્ઞાન–અવધિજ્ઞાન કે મનઃપર્યયજ્ઞાન તે પણ હજી અધૂરીદશા છે એ અપેક્ષાએ વિભાવ છે;
તેને જાણવું તે ક્યો નય છે? અશુદ્ધનિશ્ચયનય તેને જાણે છે. તે મતિજ્ઞાનાદિ–પર્યાયો છે ખરી, અને
અશુદ્ધનિશ્ચયનય તેને જાણે છે. પણ સમ્યગ્દર્શન તેને સ્વીકારતું નથી, સમ્યગ્દર્શન તો પૂરેપૂરા સ્વભાવને જ
સ્વીકારે છે, તે સિવાય કોઈના સંબંધને તે સ્વીકારતું નથી.
(૩) પરમસત્ય સ્વભાવનો (શુદ્ધનિશ્ચયનો) સ્વીકાર :– બાળક પણ નાના ભાગને સ્વીકારતો નથી, પણ