‘સર્વ જીવ છે સિદ્ધસમ, જે સમજે તે થાય’ –બધા આત્મા પોતાના સ્વભાવથી સિદ્ધ જેવા છે, –આવી રુચિ અને
જ્ઞાન થયું ત્યાં ફડાક રુચિ ફરી ગઈ કે આ પુણ્ય–પાપ કે શરીર તે મારું નહિ, હું તો સિદ્ધ જેવો છું. સિદ્ધપણું તે
મારું સ્વરૂપ છે.
ધર્મીનું લક્ષ બદલી ગયું છે. સિદ્ધ જેવો સ્વભાવ તે હું છું ને આ હું નથી–એમ અંદર દ્રષ્ટિ ફરી ગઈ છે. આ અંતરની
અપૂર્વ વાત છે. તદ્ન સહેલી રીતે કહેવાય છે. બીજી વાત તો આખી જિંદગી સાંભળી હોય, પણ આ આત્માને
અપૂર્વ વાત છે તે ભાગ્યે જ સાંભળવા મળે છે. પ્રભો, તેં તારા આત્માની વાત કદી પ્રીતિથી સાંભળી નથી.
નથી. બહારમાં “આ ઠીક ને આ અઠીક” એમ કરીને રોકાય છે પણ આત્માને તો ઓળખતો નથી. ઠીક–અઠીક
કરી કરીને અજ્ઞાની તો સંસારમાં રખડયા કરે છે, ને જ્ઞાની તો પરથી ભિન્ન આત્માને જાણીને નિર્મળ પર્યાય
પ્રગટ કરીને સિદ્ધ થઈ જાય છે.
કળશીયાનો આકાર હોય તેવો પાણીનો આકાર થઈ જાય છે, પણ ત્યાં કળશીયાનો અને પાણીનો આકાર જુદો
છે, કળશીયાનો આકાર કળશીયામાં છે અને પાણીનો આકાર પાણીમાં છે. બંનેનું દ્રવ્ય જુદું છે ને બંનેનું ક્ષેત્ર
પણ જુદું છે. બંનેની વર્તમાન દશા તે તેમનો કાળ છે, ને તેની જાતને ભાવ કહેવાય છે. એવા દ્રવ્ય–ક્ષેત્ર–કાળ ને
ભાવ દરેક વસ્તુમાં હોય છે.
પડે છે, પણ બહારના ક્ષેત્રમાં લંબાઈને એકાગ્ર થવું પડતું નથી, કેમકે આત્માના જ્ઞાનનું ક્ષેત્ર અંતરમાં છે. અંદરમાં
વળીને આત્માને ઓળખે તો બધા ઉપરથી મમતા ટળી જાય. આત્માને ભૂલીને પરમાં સુખનો આરોપ કર્યો છે,
પણ જો આત્માને ઓળખે તો પોતાનું સાચું સુખ પામે અને પરમાં સુખનો આરોપ કર્યો છે તે ટળી જાય.
પામી જાય અને કોઈને આત્માની રુચિ હોય ને ધીમે ધીમે સમજે, તે પણ છેવટે મોક્ષ પામે છે. બંનેને આત્માનું
સુખ સરખું છે.
જાય તોપણ ખોવાતી નથી, તેમ જેણે પોતાના આત્મામાં સમ્યગ્જ્ઞાનરૂપી દોરો પરોવ્યો છે, તેને કદાચિત એકાદ
ભવ હોય તોપણ તેનું આત્મભાન ટળતું નથી. ને તે દીર્ઘ સંસારમાં રખડતો નથી. માટે જેને ભવભ્રમણનો ભય
હોય તેણે આ મનુષ્યભવમાં સત્સમાગમ કરીને સાચી સમજણ રૂપી દોરો આત્મામાં પરોવી લેવો. •