Atmadharma magazine - Ank 073
(Year 7 - Vir Nirvana Samvat 2476, A.D. 1950).

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 9 of 21

background image
ઉમરાળામાં પૂ. ગુરુદેવશ્રીનું વ્યાખ્યાન
વીર સં. ૨૪૭૫ માહ સુદ ૧૩
ભાઈ રે, અનાદિથી જે ભાવો કરી કરીને તું સંસારમાં રખડે છે તેનાથી તદ્ન
જુદી જાતનો ધર્મનો માર્ગ છે. માટે તે સમજ, તો તારો ઉદ્ધાર થાય. જે ઉપાય છે તે
જાણ્યાં વગર સત્ય માર્ગ હાથ આવશે નહિ. (શ્રી નિયમસાર પ્રવચનો)
: ૮ : આત્મધર્મ : કારતક: ૨૦૦૬
ભવભમણન ભય
સાચું તત્ત્વ શું છે? તેની આ વાત ચાલે છે, આત્મા પોતાના સ્વભાવને ભૂલીને અનંતકાળથી ચોરાશી લાખની
યોનિમાં જન્મ ધારણ કરીને રખડે છે. આ શરીર તો નવું છે, ને તે મસાણમાં રાખ થવાનું છે. આત્માના ભાન વિના
એવા અનંત શરીર થઈ ચૂક્યાં, અને આત્માનું ભાન નહિ કરે તેને હજી અનંત શરીર ધારણ કરવા પડશે.
‘અરેરે! ક્યાં સુધી મારે આ જન્મમરણ કરવાં? આ ભવભ્રમણનો ક્યાંય આરો છે કે નહિ?’ એમ જ્યાં
સુધી ચોરાશીના અવતારનો ભય ન થાય ત્યાંસુધી આત્માની પ્રીતિ થાય નહિ. ‘ભય વિના પ્રીતિ નહિ’ એટલે
ભવભ્રમણનો ભય થયા વિના આત્માની પ્રીતિ થાય નહિ. સાચી સમજણ તે જ વિસામો છે, અનંતકાળથી
સંસારમાં રઝળતાં ક્યાંય વિસામો મળ્‌યો નથી. સાચી સમજણ કરવી તે જ આત્માનો વિસામો છે.
એક સર્પને દેખતાં કેટલો બધો ભય પામે છે? કેમકે શરીર ઉપર મમત્વ અને પ્રીતિ છે. અરે પ્રાણી! એક
શરીર ઉપર સર્પના ડંશનો આટલો ભય છે, તો અનંત જન્મમરણનો ભય કેમ નથી? આત્માની સમજણ વગર
અનંત અવતારના દુઃખ ઊભાં છે તેનો કેમ ભય નથી? આ ભવ પૂરો થયો ત્યાં જ બીજો ભવ તૈયાર છે–એમ
એક ઉપર બીજો ભવ અનંતકાળથી કરી રહ્યો છે. આત્મા પોતે સાચી સમજણ ન કરે તો જન્મ–મરણ અટકે નહિ.
અરેરે, ચોરાશીના અવતારનો જેને ડર નથી તે જીવ આત્મા સમજવાની પ્રીતિ કરતો નથી. અરે, મારે હવે
ચોરાશીના અવતારમાં રખડવાનું કેમ અટકે–એમ અંદરમાં ભવભ્રમણનો ભય લાગે તો આત્માની દરકાર કરીને
સાચી સમજણનો પ્રયત્ન કરે, આ જીવ કરોડો રૂપિયા પેદા કરે તેવો શેઠિયો અનંતવાર થયો, અને ઘરે ઘરે ભીખ
માગીને પેટ ભરનારો ભિખારી પણ અનંતવાર થયો. આત્માના ભાન વગર પુણ્ય કરીને મોટો દેવ અનંતવાર
થયો ને પાપ કરીને નારકી પણ અનંતવાર થયો, પણ હજી ભવભ્રમણનો થાક લાગતો નથી. આચાર્યદેવ કહે છે
કે ભાઈ! ‘હવે મારે ભવ જોતા નથી’ –એમ જો તને ભવભ્રમણનો થાક લાગ્યો હોય તો સત્સમાગમે આત્માની
પ્રીતિ કરીને તેને સમજ. એ સિવાય કોઈ શરણ નથી.




સાચી સમજણ મુખ્યપણે મનુષ્યપણામાં જ મળે છે. એવો મનુષ્યભવ બહુ દુર્લભ છે. માનવપણું તો
આત્માની સમજણ કરવાથી જ સાર્થક છે. લોકો કહે છે “ચાલો ભાઈ, મેળો જોવા, આ મનખો (મનુષ્યભવ)
ફરીથી નહિ મળે માટે ચાલો મેળામાં.” અરે ભાઈ! શું મેળા જોવા સારું આ માનવપણું મળ્‌યું છે? અહો!
અજ્ઞાની જીવો આ મનુષ્યપણું પામીને વિષયભોગોમાં સુખ માનીને અટકી જાય છે. જેમ બાળક પેંડા ખાતર
લાખેણો હાર આપી દે, તેમ અજ્ઞાની જીવ પુણ્ય–પાપ અને વિષય ભોગના સ્વાદ પાસે ચૈતન્યરૂપી અમૂલ્ય હારને
વેચી દે છે! મોંઘા મનુષ્યપણામાં આત્માની સમજણ કરવાને બદલે વિષયભોગમાં જીવન ગુમાવી દે છે.
આત્માની રુચિ અને મીઠાશ છોડીને જે જીવ પૈસા અને શરીર તથા ભોગની રુચિ અને મીઠાશ કરે છે તે
જીવ આત્મસ્વભાવનું ખૂન અને ભાવમરણ કરે છે. એવા ભાવમરણને ટાળવા માટે કરુણા કરીને શ્રી આચાર્યદેવે
આ રચના કરી છે. ક્ષણિક વિકારને પોતાનો માનીને આત્મસ્વભાવનો અનાદર કરવો તે ભાવમરણ છે–મૃત્યુ છે.
અમર એવો આત્મસ્વભાવ છે, તેને ઓળખે તો ભાવમરણ ટળે. માટે હે ભાઈ, જો તને ભવનાં દુઃખોનો ડર હોય
તો આત્માને સમજવાની પ્રીતિ કર. જન્મ–મરણના અંતની વાત અપૂર્વ છે, મોંઘી છે. સમજવાની ધગશ જાગે
તેને સમજાય તેવી સહેલી છે.
જેમ કુંવારી દીકરી બાપના ઘરને પોતાનું માને અને તેની મૂડીને પોતાની કહે, પણ જ્યાં બીજે સગપણ
કર્યું ત્યાં તરત જ માન્યતા ફરી કે આ ઘર ને આ મૂડી મારી નહિ, જ્યાં સગાઈ કરી છે તે ઘર ને તે વર મારા;
જુઓ માન્યતા ફરતા કેટલી વાર લાગી? તેમ