થાય, ગુલાંટ ખાય અને સવળો પડે તો ક્ષણમાં કેવળ પામે, એમ સવળેથી લે ને! કાલનો કઠિયારો આજે કેવળજ્ઞાન
પામ્યો અને દેવોએ આવીને મહોત્સવ કર્યો એવા દાખલા અનંતા કાળમાં અનંતા બન્યા છે. કાલનો ચોર આજે ધર્મી
થઈ જાય, સવળો પડે તો ક્ષણમાં કેવળ પામે. માટે એમ ન સમજવું કે કાલનો પાપી આજે ધર્મી ન થઈ શકે.
આરાધકપણું એને હાથ છે; તે કરશે ત્યારે તેનાથી જ થશે. તું તારું આરાધકપણું કર. તારું આરાધકપણું તારાથી છે.
ગાયા તે પોતાના સ્વરૂપને પ્રગટ કરવા માટે છે. તેવા સ્વરૂપને સમજે તો અત્યારે પણ એકાવતારીપણું પ્રગટ
કરી શકાય છે.
કોઈને એમ થાય કે આવું ઝીણું સમજવામાં શું ફાયદો છે? તો તેને કહે છે કે હે ભાઈ! આત્મા પોતે
પુણ્ય–પાપની સ્થૂળ વાતો તો અનંતવાર સાંભળી છે, ને તેમાં ધર્મ માન્યો છે, પરંતુ શરીરથી જુદો અને પુણ્ય–
પાપથી પાર પોતાનો સૂક્ષ્મ આત્મસ્વભાવ કેવો છે તે કદી જાણ્યો નથી, તેથી જ જીવ સંસારમાં રખડે છે. જ્ઞાનનો
સ્વભાવ બધાયને જાણવાનો છે. રૂપી પદાર્થોને જાણનારો પોતે અરૂપી છે અને અરૂપી પદાર્થોને જાણનારો પણ
પોતે અરૂપી છે. જો અરૂપી આત્મસ્વભાવનો મહિમા કરીને હોંશથી–રુચિથી સમજવા માગે તો જરૂર સમજાય
તેવો જ આત્મસ્વભાવ છે. ‘ન સમજી શકાય’ એવો આત્મસ્વભાવ નથી. પોતાના શુદ્ધ આત્મસ્વભાવને
સમજવો
પ્રત્યે કેટલી ઉદાસીનતા વર્તતી હોય! જેને પોતાના આત્મહિતની દરકાર હોય તે જીવ જગતના લોકોથી પોતાના
માન–અપમાનને જુએ નહિ; જગતના લોકો મને શું કહેશે એની દરકાર તેને હોય નહિ. અહો, કોના માન ને
કોના અપમાન? પોતાના ત્રિકાળ સ્વભાવનું જ બહુમાન કરીને કેવળજ્ઞાન અને સિદ્ધદશા પ્રગટે એના જેવું માન
કયું? અને સ્વભાવનો વિરોધ કરીને નીચ ગતિમાં જાય એના જેવું અપમાન કયું? જે જીવના સંબંધમાં શ્રી
તીર્થંકરદેવના મુખથી કે સંતોના મુખથી એમ આવ્યું કે ‘આ જીવ ભવ્ય છે, આ જીવ પાત્ર છે, આ જીવ
મોક્ષગામી છે,’ તો એના જેવું માન જગતમાં બીજું કોઈ નથી; અને જે જીવના સંબંધમાં એમ આવ્યું કે ‘આ
જીવ અપાત્ર છે, આ જીવ અભવ્ય છે’ તો એના જેવું અપમાન ત્રણ જગતમાં કોઈ નથી. ભગવાનની
દિવ્યવાણીમાં જે જીવનો સ્વીકાર થયો તેને જગતના લોકોના માનની જરૂર નથી; અને ભગવાનની વાણીમાં
જેનો નકાર થયો તે જીવને જગતના અપમાનની શું જરૂર છે? અર્થાત્ જગતના લોકો ભલે તેને માન આપતા
હોય પણ પરમાર્થમાં તો તે અપમાનિત જ છે. ખરેખર કોઈ બીજો પોતાનું માન કે અપમાન કરી શકતો નથી. જે
જીવે પોતાના પવિત્ર સ્વભાવનો આદર કરીને સમ્યગ્દર્શનાદિ પવિત્ર ગુણો પ્રગટ કર્યા તે જીવે પોતાનું સાચું
બહુમાન કર્યું છે, ને ભગવાનની વાણીમાં પણ તેનો સ્વીકાર છે. અને જે જીવે પોતાના પવિત્ર સ્વભાવનો
અનાદર કરીને, ક્ષણિક માન–અપમાનના વિકારી ભાવોને પોતાનું સ્વરૂપ માન્યું તે જીવે પોતે જ પોતાનું
અપમાન કર્યું છે, મિથ્યાત્વને લીધે તે જીવ અનંત સંસારમાં રખડે છે.