ઉપડ્યો તો આ સમજાશે, અસ્તિના જોરે જ આવી દશા પ્રગટી જશે. પણ ના પાડીશ તો નાસ્તિમાંથી આ દશા
કદી આવશે નહિ. માટે પહેલેથી પરાણે હા પાડવી. ‘પરાણે હા પાડવી’ એટલે કે અંતરમાં હા પાડીને સમજવાનો
પુરુષાર્થ કરવો. જો પહેલેથી જ ના પાડશે તો તેનો પુરુષાર્થ આઘો નહિ ચાલે.
તે મારું કર્મ એવા બે ભેદનો વિકલ્પ પણ મારા સ્વરૂપમાં નથી. મારા એક સ્વભાવમાં બે પ્રકાર નથી.
વિકલ્પ વર્તતો હોવા છતાં તે નકારના વિકલ્પ પાછળ જે અસ્તિ સ્વભાવ છે તે જ્ઞાનમાં અભેદપણે આવે છે અને
તે અભેદ તરફ વલણના જોરે જ ભેદનો વિકલ્પ તૂટી જવાનો છે.
વ્યવહાર વચ્ચે આવે છે તે અભેદ સ્વભાવના અનુભવને રોકે છે. પોતાના સ્વરૂપની અનુભૂતિમાં વચ્ચે જે
વિકલ્પ આડો આવી પડે છે તેને અભેદના લક્ષે છોડી દેવાની વાત કરીને અભેદમાં સ્થિરતા કરવાનું બતાવે છે.
છે. આ અનુભવ વખતે ‘હું સર્વ વિશુદ્ધ દર્શનમાત્ર છું’ એવો વિકલ્પ પણ છૂટી ગયો છે. પહેલાંં અવ્યક્તપણે જે
વાત પ્રતીતમાં લીધી છે તેને ભાવનામાં વ્યક્ત કરે છે–પ્રગટ અનુભવ કરે છે. આ ભાવના તે નિર્મળ પર્યાયરૂપ
છે. મોક્ષમાર્ગ તે દ્રવ્ય કે ગુણ નથી પણ નિર્મળ પર્યાય જ છે. વિકલ્પ પર્યાય ફેરવીને અભેદમાં ઢળે છે. જે જીવે
સતનું શ્રવણ કરીને અભેદ સ્વભાવને લક્ષમાં લીધો તથા ઠેઠ સ્વભાવના વિકલ્પ સુધી આવ્યો તે હવે સ્વભાવનો
પ્રગટ અનુભવ કર્યા વગર પાછો જાય... એમ બને જ નહિ. વિકલ્પ કરતાં કરતાં આગળ વધતો નથી, પણ
પહેલેથી જ જે અભેદના લક્ષે ઉપડ્યો છે તે વિકલ્પ તોડીને અભેદને પહોંચી વળે છે.
ઉત્તર:– આ જેનાથી થઈ શકે તેમ છે તેને કહેવાય છે. આ જીવની વાત છે. તે દરેક જીવથી થઈ શકે તેવી
સમજાય એ કેમ બને? હે જીવ! ભગવાને જે કહ્યું છે તે બધું તારાથી થઈ શકે છે માટે જ કહ્યું છે. તારામાં જેટલી
શક્તિ જોઈ છે તેટલું જ ભગવાને કહ્યું છે, તારાથી ન થઈ શકે એવું કાંઈ પણ ભગવાને કહ્યું નથી. માટે ‘મને
નહિ સમજાય’ એમ ના પાડવી જ નહિ. તું ચેતન સમજવાની શક્તિવાળો છે અને તને સમજવાનું જ કહ્યું છે,
પણ કાંઈ ચેતનમાંથી જડ થઈ જવાનું તને કહ્યું નથી, કેમ કે તે તારાથી થઈ શકતું નથી. પણ સમજણ તો તારું
સ્વરૂપ જ છે અને તે તારાથી થઈ શકે છે.
મહિનાની બાળકીને કોઈ રસોઈ કરવાનું કહેતાં નથી. કેમકે ત્યાં સામાની શક્તિ જોઈને જ કામ બતાવે છે. અરે
ભાઈ! ત્યાં તો જોનારા અજ્ઞાની પણ હોય છે, પરંતુ અહીં તો ત્રણ લોકના નાથ, પરમ પિતા ચૈતન્યમૂર્તિ સર્વજ્ઞ
ભગવાન તારી લાયકાત જોઈને તને કહે છે કે ‘તું આત્મા છે, જ્ઞાન દર્શનમય છે, તારામાં પરિપૂર્ણ જ્ઞાન દર્શનની
તાકાત છે, માટે જ્ઞાન–દર્શન સિવાય બધા પરભાવોને છોડી દે અને એકલા જ્ઞાયક–દર્શક આત્માની જ પ્રતીત
કરીને તેનો જ અનુભવ કર. એ જ મુક્તિનો ઉપાય છે.’ ભગવાને એવો ઉપદેશ કર્યો અને જો તું એમ કહે કે એ
મારાથી કેમ થાય? તો તેં સર્વજ્ઞને જ માન્યા નથી અને તારા આત્માને પણ માન્યો નથી.