આવે છે. પૂર્વે અનંત તીર્થંકરો થઈ ગયા છે. તે તીર્થંકરદેવ મતિ–શ્રુત–અવધિ એવા ત્રણ જ્ઞાન સહિત જ જન્મે છે;
અને કેટલાક ક્ષાયિકસમ્યગ્દર્શન સહિત જન્મે છે. માતાના પેટમાં આવ્યા ત્યારે પણ અંતરમાં જ્ઞાનમૂર્તિ આત્માનું
ભાન છે. શરીર–મન–વાણીનો એક રજકણ પણ મારો નથી, અને જે ક્ષણિક શુભાશુભ વિકાર થાય છે તે કોઈ
પરના કારણે થતા નથી, પણ મારા પુરુષાર્થની હીનતાથી થાય છે. તે શુભાશુભ વિકાર મારા સ્વભાવમાંથી
આવતા નથી, ને તે મારું સ્વરૂપ નથી. હું અખંડ આનંદનો સાગર છું. –આવા ભાન સહિત ભગવાનનો આત્મા
સ્વર્ગ કે નરકમાંથી આવે છે. શ્રી ઋષભદેવ ભગવાન પૂર્વ ભવે સર્વાર્થસિદ્ધિના દેવ હતા, ત્યાંથી ત્રણ જ્ઞાન સહિત
મરુદેવી માતાની કૂંખે આવ્યા હતા.
દ્વેષરૂપ રાતપ–એ ત્રણેથી છૂટો, ચૈતન્યબિંબ સહજાનંદ શાંતરસની મૂર્તિ છે. જેમ ટોપરાના મીઠા અને સફેદ
ગોટામાં જે રાતપ છે તે ખરેખર કાચલી તરફનો ભાગ છે, તેમ આત્મા આનંદ અને ચૈતન્યનો ગોળો છે તેમાં જે
વિકારી લાગણીઓ થાય છે તે પરના આશ્રયે થાય છે, તે ખરેખર ચૈતન્યની જાત નથી. –આવું ભેદજ્ઞાન
ભગવાનને મુનિ થયા પહેલાંં હતું. અનંતા તીર્થંકરો આવા ભેદજ્ઞાન સહિત જ માતાની કૂંખે આવે છે. હું
તીર્થંકરપણે અવતર્યો છું–એવો વિકલ્પ, તેમ જ મને ત્રણ જ્ઞાન છે એવો જે ભેદભાવ, તે રહિત અંતરમાં અભેદ
નિર્વિકલ્પ આનંદનો કંદ ચૈતન્યસ્વભાવ છે, તેનું ભગવાનને ભાન હતું. અને એના પ્રતાપે જ તે તીર્થંકર થયા છે.
આ પ્રમાણે અંતરની ઓળખાણ કરવી જોઈએ.
પોતાનું માનતો ન હતો; માતાના પેટમાં હતા ત્યારે પણ ‘આ માતાના પેટમાં હું રહ્યો છું, આ મારી માતા છે,
આ મારા પિતા છે, આ ઈન્દ્રો મારી સેવા કરે છે’ આવો વિકલ્પ પણ રુચિથી ન હતો. આવા ભાનસહિત શ્રી
ઋષભદેવ ભગવાનનો જન્મ થયો. ‘સિદ્ધ સમાન સદા પદ મેરો’ –હું સિદ્ધ છું, ત્રિકાળ અખંડ આનંદસ્વરૂપ છું–
આવા આત્મભાન સહિત ગર્ભમાં આવ્યા, એવા ભાનસહિત જનમ્યા અને એવા ભાનસહિત ઊછર્યા.
તેઓ અનિત્ય–અશરણ વગેરે બાર ભાવનાઓનું ચિંતવન કરવા લાગ્યા.
વિકારી પરિણામો થાય છે તે પણ અનિત્ય છે, પહેલી ક્ષણે થઈને બીજી ક્ષણે તે નાશ પામી જાય છે, મારો
ચિદાનંદ આત્મા ધ્રુવ છે તે કાયમ એવો ને એવો ટકી રહે છે ... ધ્રુવરૂપ આત્મા એ જ મને શરણ છે, એ સિવાય
બીજું કોઈ શરણ નથી. આત્માને પોતા સિવાય અન્ય કોઈ તીર્થંકરો–ગણધરો–મુનિઓ–ઈન્દ્રો કે ચક્રવર્તીઓ
શરણભૂત નથી, એક પોતાનો ધ્રુવસ્વભાવ છે તે