Atmadharma magazine - Ank 076
(Year 7 - Vir Nirvana Samvat 2476, A.D. 1950).

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 13 of 21

background image
: ૭૨ : આત્મધર્મ : મહા : ૨૦૦૬ :
અર્હંત સૌ કર્મોતણો કરી નાશ એ જ વિધિ વડે,
ઉપદેશ પણ એમ જ કરી, નિર્વૃત થયા, નમું તેમને.
સ્વાશ્રયે પરિપૂર્ણ કેવળજ્ઞાન પ્રગટ કર્યા પછી શ્રી ભગવાનની વાણી નીકળી કે–અરિહંત ભગવાનના
આત્માના દ્રવ્ય–ગુણ–પર્યાયમાં રાગ નથી, અપૂર્ણતા નથી, નિમિત્તનું અવલંબન નથી, તેમને પરિપૂર્ણ જ્ઞાન
ખીલી ગયું છે; જે જીવ એવા અરિહંત ભગવાનનાં દ્રવ્ય–ગુણ–પર્યાયને જાણે તે ખરેખર પોતાના આત્માને જાણે
છે, ને તેનો મોહ અવશ્ય ક્ષય પામે છે. પછી શુદ્ધાત્મસ્વરૂપને પામીને તેના જ આશ્રયે રાગ–દ્વેષનો ક્ષય કરીને
કેવળજ્ઞાન પામે છે. એ જ વિધિથી બધાય અરિહંત ભગવંતોએ કર્મનો ક્ષય કર્યો છે અને એ જ ઉપદેશ કર્યો છે
તેમને નમસ્કાર હો! અદ્ભૂત રચના છે. ૮૦ મી ગાથામાં તો ક્ષાયિક સમ્યગ્દર્શનની વાત છે. શ્રી સીમંધર
ભગવાન પાસે ગયા ત્યારે કુંદકુંદાચાર્યદેવે ક્ષાયિક સમ્યગ્દર્શનની વાત મુખ્યપણે સાંભળી હતી. ભગવાનની
વાણીમાં તો બધું એક સાથે જ આવે છે પણ શ્રી કુંદકુંદાચાર્યદેવે ભગવાનની વાણીમાંથી ક્ષાયિક સમ્યગ્દર્શન
નીતારી લીધું હતું. તેમ જ પોતાના આત્મામાં આ પંચમકાળે ક્ષયોપશમ સમ્યક્ત્વ હોવા છતાં. અપ્રતિહત
સમ્યગ્દર્શનનું જોર હતું, તેનો આ ગાથામાં ભણકાર છે.
જેણે અરિહંત ભગવાનને જાણ્યાં તેણે પોતાના આત્માનો પણ તેવો સ્વભાવ જાણ્યો એટલે તેને
સ્વભાવના આશ્રયની પ્રતીત ખીલી ગઈ અર્થાત્ સમ્યગ્દર્શન પ્રગટ થયું, ને મોહનો ક્ષય થયો. શ્રી
આચાર્યભગવાને તો અહીં મોહના ક્ષયની એટલે ક્ષાયિક સમ્યગ્દર્શનની વાત કરી છે, તેમાં ઊંડું રહસ્ય છે. જે
સમ્યગ્દર્શનમાં વચ્ચે ભંગ પડ્યા વિના ક્ષાયિક સમ્યગ્દર્શન થવાનું છે તે સમ્યગ્દર્શન પણ ક્ષાયિક–સમ્યગ્દર્શનની
સમાન છે હું જે સમ્યગ્દર્શનથી ઊપડ્યો છું તેમાં પાછો પડ્યા વગર અપ્રતિહત ભાવે કેવળજ્ઞાન લેવાનો છું–એમ
તે ભગવાનના આત્મામાંથી ધ્વનિ ઊઠ્યો છે.
અહા જુઓ તો ખરા ગાથા!–
जो जाणदि अरहंतं दव्वत्त गुणत्त पज्जयतेहिं।
सो जाणदि अप्पाणं मोहो खलु जादि तस्स लयं।।
८०।।
આમાં કેવળી ભગવાનના અંતરનું રહસ્ય ભરી દીધું છે. અરિહંત પરમાત્મામાં પૂર્ણતા છે, તેમનામાં
જરાય રાગ–દ્વેષ નથી માટે મારામાં પણ નથી, તેમને અપૂર્ણતા નથી માટે મારામાં પણ નથી. આ પ્રમાણે,
પર્યાયમાં રાગ–દ્વેષ અને અપૂર્ણતા હોવા છતાં તેનો નિષેધ કરીને, પૂર્ણ સ્વભાવની દ્રષ્ટિમાં અપૂર્ણતાનો નાશ
કરવાની દ્રષ્ટિ થઈ ગઈ એટલે સમ્યગ્દર્શન થઈ ગયું. પછી એ જ પૂર્ણ સ્વભાવમાં લીનતા વડે મોહનો ક્ષય કરીને
આત્મા પોતે પરમાત્મા થાય છે. એ પ્રમાણે કહીને પછી ૮૨મી ગાથામાં આચાર્ય ભગવાન કહે છે કે–
सव्वे वि य अरहंता तेण विधाणेण खविद कम्मंसा।
किच्चा तधोवदेसं णिव्वादा ते णमो तेसिं।।
८२।।
જુઓ તો ખરા, કુંદકુંદ ભગવાનનાં વચન ક્યાંથી આવ્યા છે!! આવું એક વચન તો કોઈ લાવો.’ सव्वे
वि य अरहंता– ‘બધાય અરિહંતોએ આમ કર્યુ’ એમ કહેવામાં પોતાની પ્રતીતનું બેહદ જોર છે. અને खविद
कम्मंसा–કર્મોનો ક્ષય કર્યો,–એમ ક્ષપકની જ વાત લીધી છે. આત્માના જ્ઞાનદ્વારા સ્વભાવનો આશ્રય કરીને જ
સર્વે અરિહંતદેવોએ કર્મના અંશોને ક્ષપાવી નાખ્યાં છે, અને પછી તે ભગવંતોએ ઉપદેશ પણ એવો જ કર્યો છે.
માટે તે એક જ મોક્ષમાર્ગ છે. બધાય અરિહંતો આ જ માર્ગે મોક્ષ પામ્યા છે, અને સમવસરણમાં દિવ્ય ધ્વનિવડે
જગતને આ જ માર્ગે ઉપદેશ્યો છે.–એમ કહીને, સ્વભાવના ઉલ્લાસથી આચાર્યદેવ કહે છે કે
णमो तेसिं– અહો,
તે ભગવંતોને નમસ્કાર હો.
જે ભગવાનના શ્રીમુખે આવ્યું અને જેને આચાર્યદેવે અંતરમાં ઝીલ્યું તે જ અહીં કહેવાય છે. આ વિધિથી
જ સમ્યગ્દર્શન અને કેવળજ્ઞાન પમાય છે, બીજી કોઈ વિધિ નથી. સમ્યગ્દર્શન અને સમ્યક્ચારિત્ર બંનેમાં
આચાર્યદેવે ક્ષાયકભાવની જ વાત કરી છે. જેણે પોતાના જ્ઞાનમાં સર્વજ્ઞનો નિર્ણય કર્યો તે જીવ રાગનો કે
અપૂર્ણદશાનો આશ્રય ન કરે; કેમકે ભગવાન સર્વજ્ઞદેવને અપૂર્ણતા કે રાગ નથી, તેથી આ આત્માને પણ રાગ કે
અપૂર્ણતા તેનો સ્વભાવ નથી. સર્વજ્ઞભગવાન એક સમયમાં પૂરું જાણે છે, તેમ મારો પણ પૂરું જાણવાનો સ્વભાવ
છે. આ પ્રમાણે, સર્વજ્ઞને જાણનાર જીવ, પોતાની અવસ્થામાં અધૂરું જ્ઞાન હોવા છતાં તે મારું સ્વરૂપ નથી. પણ
પૂરું જ્ઞાન તે જ મારું સ્વરૂપ છે–એમ પોતાના પૂરા સ્વભાવનો આશ્રય કરીને તેની પ્રતીતિ કરે છે.