ચરણાનુયોગ સમજનાર કહે કે ચરણાનુયોગ કહ્યો. ત્યાં એક સાથેે તે બધાને નિમિત્ત થાય તેવી ખાસ યોગ્યતા
ભગવાનની દિવ્ય વાણીમાં જ છે. જે જીવ કેવળી ભગવાનના ઉપદેશને સમજે તેને કેવળજ્ઞાન થયા વિના રહે નહિ.
આત્મા જ્ઞાનસ્વરૂપી વસ્તુ છે, તેની કદી શરૂઆત થઈ નથી એટલે તે અનાદિ છે અને કદી તેનો નાશ
પરમાણુઓનું બનેલું છે, તેનાથી આત્મા જુદો છે. આ શરીર તો નવું ઉત્પન્ન થયું છે, પણ આત્મા કાંઈ નવો
ઉત્પન્ન થયો નથી. શરીર થયા પહેલાંં પણ આત્મા તો ક્યાંક બીજા ભવમાં હતો. અને શરીરનો તો નાશ થઈ
જાય છે પણ આત્માનો નાશ થતો નથી. શરીરના નાશ પછી પણ આત્મા રહેશે. શરીરથી જુદાં, ચૈતન્યસ્વરૂપ
આત્માનું અજ્ઞાન છે તેથી જીવ નવા નવા ભવ ધારણ કરીને સંસારમાં રખડે છે. તે અજ્ઞાન ટાળવાનો ઉપાય
સત્સમાગમે સાચું જ્ઞાન કરવું તે જ છે. જેમ ઘણાં કાળનું અંધારું હોય તે ટાળવાનો ઉપાય દીવો જ છે. એ
સિવાય પાવડા કે કોદાળાથી તે ટળે નહિ. તેમ આત્માની ઓળખાણ કરીને સમ્યગ્જ્ઞાનરૂપી પ્રકાશ પ્રગટ કરવો તે
જ અનાદિના અજ્ઞાન–અંધકારને ટાળવાનો ઉપાય છે. એ સિવાય જડ શરીરની કોઈ ક્રિયાથી કે પુણ્ય પરિણામથી
અજ્ઞાન અંધકાર ટળતો નથી. અંધારું ટાળવા માટે પ્રકાશ ન કરે અને બીજી ગમે તેટલી મહેનત કરે તો અંધારું
ટળે નહિ. પ્રકાશ પ્રગટ કરવો તે જ અંધારું ટાળવાનો ઉપાય છે. તેમ ચિદાનંદ સ્વરૂપ ભગવાન આત્માના જ્ઞાન
વગર દયા, દાન, વ્રત, પૂજા, ત્યાગ વગેરે ગમે તેટલું કરે તોપણ અજ્ઞાન ટળે નહિ અને જન્મ–મરણનો અંત
આવે નહિ. અનંત અનંતકાળમાં જીવ બધું કરી ચૂક્યો છે પણ આત્માની સાચી સમજણ કદી કરી નથી.
આત્માના અજ્ઞાનને લીધે જ જીવ અનંતકાળથી સંસારમાં રખડે છે. જો એક સેકંડ પણ આત્માની રુચિ કરીને
તેની ઓળખાણ કરે તો તેના જન્મ–મરણનો અંત આવ્યા વિના રહે નહિ. તેથી સૌથી પહેલાંં આત્માની સાચી
સમજણનો જ ઉપદેશ છે.
વિકાર વગરના પરિપૂર્ણ આત્મસ્વભાવનું ભાન કરે તો ભવનો ભય ટળી જાય છે, ‘હું અનંત ભવમાં રખડીશ’
એવી શંકા તેને રહેતી નથી. પણ સિદ્ધ જેવી પોતાના આત્માની જાત છે તેને જે ઓળખે નહિ તેને ભવનો ભય
ટળે નહિ.
લૂગડાંની જાત અને માપ નકકી કરવામાં જે વખત જાય તે પણ લૂગડાં માટે જ છે. તેમ પહેલાંં આત્માની જાતને
ઓળખ્યા વગર પુણ્યમાં ને શરીરની ક્રિયામાં ધર્મ માને તો તેનો કાળ નકામો જાય. આત્માનું સાચું જ્ઞાન કર્યા
વગર વ્રત–ઉપવાસાદિથી ધર્મ થવાનું માની લ્યે તેને ધર્મ તો ન થાય પણ મનુષ્યભવ નકામો ચાલ્યો જાય. દરજી
પણ પહેલાંં લૂગડાંની જાત અને માપ જાણ્યાં પછી કાપડ વેતરે છે તેમ ધર્મ કરનારે પહેલાંં આત્માનું સાચું જ્ઞાન
કરવું જોઈએ. સાચી સમજણ માટેના પ્રયત્નમાં જે વખત જાય તે પણ ધર્મનું કારણ છે. પહેલાંં આત્માની સાચી
સમજણ કર્યા પછી તેમાં ઠરવાની ક્રિયા કરે તો મોક્ષદશા તૈયાર થાય.