હતું, તેનામાં સ્વ–પરપ્રકાશક જ્ઞાનસામર્થ્ય ન હતું. ને જ્ઞાનની વર્તમાન દશામાં અંતરની આખી વસ્તુને જ્ઞેય
બનાવીને તે તરફ વળી જતાં તે જ્ઞાન સમ્યક્ થયું, ને તેનામાં સ્વ–પરપ્રકાશક તાકાત ખીલી ગઈ.
જ્ઞેયપણે સ્વીકારે છે. આમ આખા સ્વજ્ઞેયને (–દ્રવ્યગુણને તથા વિકારી–અવિકારી પર્યાયોને) કબૂલતાં રુચિ તો
દ્રવ્ય–ગુણ તરફ વળીને સમ્યક્ થઈ ગઈ, ને જ્ઞાનમાં દ્રવ્ય–ગુણ–પર્યાય ત્રણેનું જ્ઞાન સાચું થયું.–આવું આ
જ્ઞેયઅધિકારનું વર્ણન છે.
સાધકને વર્તે છે, તે રાગપરિણામને સ્વજ્ઞેય તરીકે ન જાણે તો રાગપરિણામમાં વર્તનારા દ્રવ્યને પણ ન માન્યું.
વ્યય–ધુ્રવરૂપ પરિણામસ્વભાવને અતિક્રમતું નથી. અહીં ‘સ્વભાવ’ કહેતાં શુદ્ધ પરિણામ જ ન સમજવા પણ
વિકારી કે અવિકારી બધાય પરિણામો તે દ્રવ્યનો સ્વભાવ છે, ને તે સ્વજ્ઞેયમાં આવી જાય છે. અને જે આવું
જાણે તેને શુદ્ધ પરિણામની ઉત્પત્તિ થવા માંડે છે. સ્વજ્ઞેયમાં પરજ્ઞેય નહિ ને પરજ્ઞેયમાં સ્વજ્ઞેય નહિ–આમ જાણવું
તેમાં જ વીતરાગી શ્રદ્ધા આવી જાય છે. કેમ કે મારું સ્વજ્ઞેય પરજ્ઞેયોથી જુદું છે એમ નક્કી કરતાં કોઈ પણ
પરજ્ઞેયના અવલંબનનો અભિપ્રાય ન રહ્યો એટલે સ્વદ્રવ્યના અવલંબને સમ્યક્શ્રદ્ધા થઈ. આખું દ્રવ્ય તે
પરિણામી ને તેનો એક અંશ તે પરિણામ; તેમાં આખા પરિણામીની અંર્તદ્રષ્ટિ વગર પરિણામનું સાચું જ્ઞાન
થાય નહીં. પરિણામોની પરંપરાને દ્રવ્ય છોડતું નથી પણ તે પરંપરામાં જ વર્તે છે,–એટલે લક્ષનું જોર ક્યાં ગયું?–
દ્રવ્ય ઉપર. એ રીતે આમાં ય દ્રવ્યદ્રષ્ટિ જ આવી જાય છે.
થયું.
હોવાપણું પરિણામસ્વભાવથી જુદું નથી. વસ્તુ ‘છે’ એમ કહેતાં જ તેમાં ઉત્પાદ–વ્યય–ધુ્રવ આવી જાય છે.
ઉત્પાદ–વ્યય–ધુ્રવ વગર ‘વસ્તુ છે’ એમ સિદ્ધ ન થાય. પરિણામ ‘છે’ એમ કહેતાં તે પરિણામ પણ ઉત્પાદ–વ્યય–
ધુ્રવવાળો છે. ‘હોવાપણું (–સત્)’ ઉત્પાદ–વ્યય–ધુ્રવ વગર હોતું નથી. માટે સત્ત્વને ત્રિલક્ષણ અનુમોદવું.
‘આમ હશે કે તેમ’ એમ શંકામાં ઝૂલતું હોય ત્યાં અંતરમાં ઘોલન ક્યાંથી ચાલે? નિઃશંક જ્ઞાન વગરનું ઘોલન
પણ ખોટું હોય એટલે કે મિથ્યાજ્ઞાન ને મિથ્યાશ્રદ્ધા હોય. પહેલાંં શું વસ્તુસ્થિતિ છે તે બરાબર ખ્યાલમાં લેવી
જોઈએ. વસ્તુને બરાબર ખ્યાલમાં લીધા વિના ઘોલન કોનું કરશે?