એવી ત્રણ જુદી જુદી સત્તા નથી, પણ તે ત્રણે થઈને એક સત્તા છે.
ઉત્પાદ–વ્યય–ધુ્રવ ઉતારતાં એમ કહ્યું કે દ્રવ્યમાં પછી પછીના પરિણામ પ્રગટ થાય છે તેથી દ્રવ્યનો ઉત્પાદ છે,
પહેલાંં પહેલાંંના પરિણામ ઊપજતા નથી તેથી દ્રવ્ય વ્યયરૂપ છે, અને સર્વ પરિણામમાં સળંગપણે વર્તતું હોવાથી
દ્રવ્ય જ ધુ્રવ છે. એ રીતે દ્રવ્યને ત્રિલક્ષણ અનુમોદવું.
ઉત્પાદ–વ્યય–ધુ્રવપણે વર્તતાં દ્રવ્યો નકોર સત્ છે. આવા નકોર સત્માં કાંઈ આઘુંપાછું થાય નહિ. પોતાના
જ્ઞાનમાં આવા નકોર સત્ને સ્વીકારતાં, ફેરફાર કરવાની બુદ્ધિ કે ‘આમ કેમ’ એવી વિસ્મયતા ટળી, તેમાં જ
સમ્યક્શ્રદ્ધા અને વીતરાગતા આવી ગઈ. એટલે જ્ઞાયકપણું તે મોક્ષનો માર્ગ થયો.
ત્યાં વસ્તુના જુદાપણાની વાડ બંધાઈ ગઈ. મારા ઉત્પાદ–વ્યય–ધુ્રવમાં પરનો અભાવ ને પરના ઉત્પાદ–વ્યય–
ધુ્રવમાં મારો અભાવ, મારા દ્રવ્ય–ગુણ–પર્યાયમાં હું, ને પરના દ્રવ્ય–ગુણ–પર્યાયમાં પર,–આમ નક્કી કરતાં પરના
દ્રવ્ય–ગુણ–પર્યાયનું સ્વામિત્વ છોડીને પોતે પોતાના દ્રવ્ય–ગુણ–પર્યાયનો રખોપિયો થયો. સ્વદ્રવ્ય તરફ વળતાં
પોતે પોતાના દ્રવ્ય–ગુણ–પર્યાયનો રક્ષક થયો એટલે કે ધુ્રવ દ્રવ્યના આશ્રયે નિર્મળ પર્યાયનો ઉત્પાદ થવા
માંડયો, તે જ ધર્મ છે. પહેલાંં, પરનું હું ફેરવું–એમ માનતો ત્યારે પરાશ્રયબુદ્ધિથી વિકારભાવોની જ ઉત્પત્તિ થતી
હતી ને પોતાના દ્રવ્ય–ગુણ–પર્યાયની રક્ષા કરતો ન હતો. તેથી તે અધર્મ હતો.
કાળમાં રહી જાય–એમ ન હોય; અને દ્રવ્ય છે પણ પરિણામ નથી એમ પણ ન બને. માટે પરિણામ અને દ્રવ્ય
બંને વર્તમાનમાં સાથે છે–એમ સમજવું.
વીતરાગતાનું મૂળ છે.
ઉત્પાદરૂપ છે, તેની પહેલાંંના પરિણામમાં દ્રવ્ય વર્તતું નથી તેથી તે વ્યયરૂપ છે અને બધેય સળંગપણાની
અપેક્ષાએ દ્રવ્ય ધુ્રવ છે. એ રીતે દ્રવ્યમાં ઉત્પાદ–વ્યય–ધુ્રવરૂપ ત્રિલક્ષણપણું પ્રસિદ્ધિ પામે છે.
દ્રવ્યના કોઈ પરિણામ પણ આડાઅવળા ન થાય. દ્રવ્યમાં પોતાના કાળે દરેક પરિણામ ઊપજે છે, પૂર્વના
પરિણામ નથી ઊપજતા અને દ્રવ્ય સળંગ ધારાએ રહ્યા કરે છે.–આવા ઉત્પાદ–વ્યય–ધુ્રવસ્વભાવવાળા દ્રવ્યને
જાણવાથી, પોતાના જ્ઞાયકસ્વભાવની પ્રતીત થાય છે, ને