નિષેધ છે–એ ખરું, પરંતુ વ્યવહારે પણ તેનો નિષેધ કરી પાપમાર્ગમાં પ્રવૃત્તિ કરે તો તે પાપ તો કાળકૂટ ઝેર સમાન છે,
એકલા પાપથી તો નરક–નિગોદમાં જાશે. શ્રદ્ધામાં તો પુણ્ય અને પાપ બંને હોય છે, પણ વર્તમાનમાં શુદ્ધભાવમાં ન રહી
શકે તો શુભમાં જોડાય પણ અશુભમાં તો ન જ જાય. પુણ્યભાવ છોડી પાપભાવ કરવો તે તો કોઈ રીતે ઠીક નથી. વળી
કોઈ પુણ્યભાવને જ ધર્મ માની લ્યે તો તેને પણ ધર્મ ન થાય. કોઈ કહે કે અમારે પુણ્યભાવ નથી કરવો, અથવા તો
સામાનાં પુણ્ય હશે તો મારી તૃષ્ણા ઘટશે,–આમ ખોટા બહાના કાઢે છે ને રાગ ઘટાડતો પણ નથી. તો તો હે ભાઈ! હજી
તું નિર્વિકલ્પ શુદ્ધભાવને તો પામ્યો નથી ને પુણ્યભાવ પણ તારે કરવો નથી તો શું તારે પાપમાં જ જવું છે? તૃષ્ણા
ઘટાડવી તો તારા પરિણામને આધીન છે, સામાના પુણ્યને આધીન નથી. માટે પુણ્યપાપ રહિત આત્માના ભાનસહિત
વર્તમાન યોગ્યતા પ્રમાણેનો બધો વિવેક પ્રથમ સમજવો જોઈએ. વળી કોઈ શુભભાવમાં જ સંતોષ માનીને રોકાઈ જાય,
કરવાની ઈચ્છાવાળાએ તીવ્ર આસક્તિ તો ઘટાડવી જ જોઈએ, પણ તેટલાથી તરી જવાશે–એમ માને તો તે ખોટું છે.
જીવને પાપથી છોડાવીને માત્ર પુણ્યમાં અટકાવી દેવો નથી પણ પાપ તેમ જ પુણ્ય બંનેથી રહિત જ્ઞાયકસ્વભાવ
બતાવવો છે. માટે પુણ્ય–પાપ અને એ બંનેથી રહિત ધર્મ, તે દરેકનું સ્વરૂપ જાણવું જોઈએ.
ત્યાં ત્યાં તે તે આચરે આત્માર્થી જન એહ. (આત્મસિદ્ધિ ગા. ૮)
મારું ખરું સ્વરૂપ નથી–આમ સમજવું અને પોતાના પરિણામ સુધારવાનો પ્રયત્ન રાખવો તે આત્માર્થી જીવનું
કર્તવ્ય છે. પહેલાંં પુણ્ય–પાપરહિત આત્મસ્વભાવને શ્રદ્ધાજ્ઞાનમાં નક્કી કરીને, પછી પુણ્ય–પાપરૂપ વિકારથી
માનવા અને આચરવાની અંતરથી ભાવના રાખે તે પણ આત્માર્થી છે.
કેવી સ્પષ્ટ વાત! આ નિર્મળ–ચોખ્ખી વાત જેને આત્મામાં બેઠી તે પાછો ન પડે. હું ભાળીને કહું છું કે હું સિદ્ધ, તું પણ
સિદ્ધ,–એમ શ્રી આચાર્યદેવ કહે છે; તેની હા પાડે એવા લાયક જીવને જ સમયસારમાં શુદ્ધાત્માની વાત સંભળાવે છે.
મહારાજ સંસારમાં સૂતેલાને જગાડે છે. જેમ મોરલીના નાદે સર્પ જાગૃત થઈ આનંદથી ડોલી ઊઠે તેમ, હે જીવ! દેહરૂપી
ગુફામાં તું ત્રિલોકીનાથ આત્મા છે, સમયસારમાં તારા મહિમાનાં ગાણાં ગવાય છે, તો તું કેમ ન નાચે? ‘તું પૂર્ણ છે,
પ્રભુ છે’ એ હોંશથી સાંભળી એકવાર ડોલીને (આનંદથી) ‘હા’ પાડ.–કહે કે ‘હું સિદ્ધ છું, એ પૂર્ણ સ્વભાવ સિવાય
બીજું કાંઈ જોઈતું નથી.’ સર્વજ્ઞ વીતરાગે તો તારી સવતંત્રતાની જાહેરાતના ઢંઢેરા પીટ્યા છે. જેમ રાજા ગાદીએ બેસતાં
ઢંઢેરો જાહેર કરે કે હવે અમારાં રાજ છે. તેમ અમે તને સિદ્ધપદના રાજમાં સ્થાપીએ છીએ; તું જ્ઞાની થઈ, આત્મામાં રાજી
થઈ કહે કે મારું સિદ્ધપદનું રાજ છે, તેમાં સંસારપદનો નાશ છે. અમે પ્રથમ સિદ્ધપદની ગાદીએ બેઠા, અને સિદ્ધપણાની
જાહેરાત કરી, તને પણ તેમ જ કહીએ છીએ. માટે તું આનંદથી હા પાડીને સાંભળ!