૨૪૭૬ના મહાવદ ૧૨ ના રોજ, પદ્મનંદીપચીસીના
શાંતિનાથ સ્તોત્ર ઉપર પૂ. ગુરુદેવશ્રીનું પ્રવચન
આ શ્રી શાંતિનાથ ભગવાનનું સ્તોત્ર વંચાય છે. આત્મા શાંત અવિકારી સ્વરૂપ છે, શાંતિ માટે તેને કોઈ
ભગવાનને પૂર્ણ સ્વાલંબી શાંતિ પ્રગટી ગઈ છે, જેને એવી શાંતિની રુચિ હોય તે ભગવાનને ઓળખીને તેમની
ભક્તિ કરે છે. ઈન્દ્રો આવીને ત્રિલોકનાથ તીર્થંકર પ્રભુના ચરણે નમી પડે છે ને સ્તુતિ કરતાં કહે છે કે હે નાથ!
પુણ્યના ફળમાં મળેલા આ ઈન્દ્રપદ ને દેવાંગનાઓ વગેરે વૈભવ તે કાંઈ અમારે આદરણીય નથી, પ્રભો! આપને
જે વીતરાગી શાંતસ્વભાવ પ્રગટ્યો છે તેનો જ અમને આદર છે–આમ જે સમજે તેણે ભગવાનની ભક્તિ કરી
પુણ્યનો આદર ન કરે.
પુણ્યની રુચિ નથી પણ વીતરાગતાનું જ બહુમાન છે. અહો! વીતરાગદેવને નમતા જીવને દ્રષ્ટિમાં વીતરાગતા
રુચિ, હવે તે જીવ આત્મસ્વભાવથી વિરુદ્ધ ભાવોને નમે એ કેમ બને? –એક મ્યાનમાં બે તલવાર ન હોય.
અહો! વીતરાગ સ્વભાવી આત્માની રુચિ કરીને, તેનાં ગાણાં ગાઈને અનુમોદન કર્યું છે.. હવે આવો
ટળે એમ બને નહિ. બનારસીદાસજી કહે છે કે–
જ્ઞાની મગન વિષય સુખ માંહી યહ વિપરીત સંભવે નાંહી...
ન ટળે એમ કદી ન બને. સમયસારના નિર્જરા અધિકારમાં સમ્યગ્દ્રષ્ટિનું વર્ણન કરતાં ભગવાન શ્રી
કુંદકુંદાચાર્યદેવ કહે છે કે–મિથ્યાત્વની ગાંઠ ટળીને, હું આત્મા નિર્મળ જ્ઞાયક છું એવું જેને ભાન થયું તે જ્ઞાની
પાખંડીની પ્રીતિ કરે કે વિષયોમાં સુખ માને–એવી ઊંધાઈ કદી સંભવે નહીં. એકનો હકાર ત્યાં બીજાનો નકાર...
સ્વની રુચિ ત્યાં પર પ્રત્યે ઉદાસીનતા... જ્ઞાન સાથે વૈરાગ્ય સહજ હોય જ છે. કોઈ કહે કે ‘આત્મા શુદ્ધ, પૂર્ણ
વીતરાગ છે’ એવું ભાન થયું છે પણ મારી રુચિ પર ઉપરથી ખસી નથી,–તો તે બને નહિ. પર ઉપરની રુચી ન
ખસી હોય તો આત્માની રુચિ થઈ જ નથી. જ્ઞાનીને આત્મા સિવાય બીજા વિષયોની રુચિ હોય નહિ. ધર્મની
ઓળખાણ થાય, આત્માની પ્રીતિ થાય ને બીજા ઉપરથી પ્રીતિ ન ખસે–એ કેમ બને? ‘હું જ્ઞાનમૂર્તિ આત્મા
પરથી નીરાળો છું, મારી શાંતિ મારામાં છે’ –એવું ભાન કરીને વીતરાગ આનંદઘન સ્વભાવના ગુણ ગાનાર
ભાન થયું ત્રણ કાળ ત્રણલોકનું જ્ઞાન થયું આત્મા શક્તિપણે તો પૂરો હતો જ ને હવે તે પૂર્ણ શક્તિ ઉઘડી ગઈ...
આવા વીતરાગ ભગવાનને ઓળખીને તેમનાં ગુણ ગાનાર વિકારના કોઈ પડખાંને વખાણી ન શકે...અને જો
વિકારનાં પડખાંને વખાણે તો તે વીતરાગનો ભક્ત નહિ, ધર્મી જેને વીતરાગ સ્વભાવની રુચિ નથી