પોતાની મુક્તિનો તેને નિરંતર ઉલ્લાસ હોય છે અને તેથી તે ઉલ્લાસિત
વીર્યવાન હોય છે.
કરવા માંડે ત્યાં તે છૂટવાના હરખમાં કુદાકુદ કરવા માંડે છે; અહા! છૂટવાના ટાણે ઢોરનું બચ્ચું પણ હોંશથી કુદકા
મારે છે–નાચે છે. તો અરે જીવ! તું અનાદિ અનાદિકાળથી અજ્ઞાનભાવે આ સંસારબંધનમાં બંધાયેલો છે, અને
હવે આ મનુષ્યભવમાં સત્સમાગમે એ સંસારબંધનથી છૂટવાના ટાણાં આવ્યા છે. શ્રી આચાર્યદેવ કહે છે કે અમે
સંસારથી છૂટીને મોક્ષ થાય તેવી વાત સંભળાવીએ... અને તે સાંભળતાં જો તને સંસારથી છૂટકારાની હોંશ ન
આવે તો તું પેલા વાછરડામાંથી પણ જાય તેવો છે! ખુલ્લી હવામાં ફરવાનું ને છૂટા પાણી પીવાનું ટાણું મળતાં
છૂટાપણાની મોજ માણવામાં વાછરડાને પણ કેવી હોંશ આવે છે!! તો જે સમજવાથી અનાદિના સંસારબંધન
છૂટીને મોક્ષના પરમ આનંદની પ્રાપ્તિ થાય–એવી ચૈતન્યસ્વભાવની વાત જ્ઞાની પાસેથી સાંભળતાં કયા આત્માર્થી
જીવને અંતરમાં હોંશ ને ઉલ્લાસ ન આવે? અને જેને અંતરમાં સત્ સમજવાનો ઉલ્લાસ છે તેને અલ્પકાળમાં
મુક્તિ થયા વિના રહે નહીં. પહેલાંં તો જીવને સંસારભ્રમણમાં મનુષ્યભવ અને સત્નું શ્રવણ જ મળવું બહુ મોંઘું
છે. અને કવચિત્ સત્નું શ્રવણ મળ્યું ત્યારે પણ જીવે અંતરમાં બેસાયું નહિ, તેથી જ સંસારમાં રખડયો. ભાઈ!
આ તને નથી શોભતું... આવા મોંઘા અવસરે પણ તું આત્મસ્વભાવને નહિ સમજ તો પછી ક્યારે સમજીશ?
અને એ સમજ્યા વગર તારા ભવભ્રમણનો છેડો ક્યાંથી આવશે? માટે અંદરથી ઉલ્લાસ લાવીને સત્સમાગમે
આત્માની સાચી સમજણ કરી લે.
અભ્યાસ કરે તો તેની સમજણ સહેલી છે. સ્વભાવની વાત મોંઘી ન હોય. દરેક આત્મામાં સમજવાનું સામર્થ્ય
છે... પણ પોતાની મુક્તિની વાત સાંભળીને અંદરથી ઉલ્લાસ આવવો જોઈએ... તો ઝટ સમજાય. જેમ–બળદને
જ્યારે ઘરેથી છોડીને ખેતરમાં કામ કરવા લઈ જાય ત્યારે તો ધીમે ધીમે જાય ને જતાં વાર લગાડે; પણ ખેતરના
કામથી છૂટીને ઘરે પાછા વળે ત્યારે તો દોડતા દોડતા આવે... કેમ કે તેને ખબર છે કે હવે કામના બંધનથી છૂટીને
ઘરે ચાર પહોર સુધી શાંતિથી ઘાસ ખાવાનું છે. તેથી તેને હોંશ આવે છે ને તેની ગતિમાં વેગ આવે છે. જુઓ,
બળદ જેવા પ્રાણીને પણ છૂટકારાની હોંશ આવે છે. તેમ–આત્મા અનાદિકાળથી સ્વભાવઘરથી છૂટીને સંસારમાં
બળદની જેમ રખડે છે... શ્રી ગુરુ તેને સ્વભાવઘરમાં પાછો વાળવાની વાત સંભળાવે છે. પોતાની મુક્તિનો માર્ગ
સાંભળીને જીવને જો હોંશ ન આવે તો તે પેલા બળદમાંથીયે જાય? પાત્ર જીવને તો પોતાના સ્વભાવની વાત
સાંભળતાં જ અંતરથી મુક્તિનો ઉલ્લાસ આવે છે અને તેનું પરિણમન સ્વભાવસન્મુખ વેગથી વાળે છે. જેટલો
કાળ સંસારમાં રખડયો તેટલો કાળ મોક્ષનો ઉપાય કરવામાં ન લાગે, કેમકે વિકાર કરતાં સ્વભાવ તરફનું વીર્ય
અનંતુ છે, તેથી તે અલ્પકાળમાં જ મોક્ષને સાધી લ્યે છે... પણ તે માટે જીવને અંતરમાં યથાર્થ ઉલ્લાસ આવવો
જોઈએ.