અષાઢ: ૨૪૭૭ : ૧૯૭:
(૩) આકાશના કટકા થઈ શકે?
(૪) ધર્માસ્તિકાય ગતિ કરી શકે?
(પ) તમે ક્ષમા કરી શકો છો?
(૬) અલોકાકાશમાં પરિણમન હેય?
ઉત્તર: પ
(૧) પૈસા વડે ધર્મ ન થાય; કેમ કે પૈસા તો જડ છે ને ધર્મ તો આત્માની શુદ્ધ પર્યાય છે.
(૨) સિદ્ધ પરમાત્માને આકાર હોય છે; કેમ કે તેમનામાં પ્રદેશત્ત્વ ગુણ છે, પ્રદેશત્ત્વગુણને લીધે દ્રવ્યનો કોઈ ને
કોઈ આકાર જરૂર હોય છે.
(૩) આકાશના કટકા ન થઈ શકે; કેમ કે તે સર્વવ્યાપી એક અખંડ દ્રવ્ય છે.
(૪) ધર્માસ્તિકાય પોતે ગતિ ન કરી શકે, કેમ કે તેનામાં તેવી ક્રિયાવતી શક્તિ નથી. ગતિ તો જીવ અને
પુદ્ગલ એ બે દ્રવ્યો જ કરી શકે છે. તે ગતિ કરતાં દ્રવ્યોને ધર્માસ્તિકાય નિમિત્ત થાય એવો
ગતિહેતુત્ત્વગુણ તેનામાં છે પણ તે પોતે તો સદા સ્થિર જ રહે છે.
(પ) આત્મા ક્ષમા કરી શકે છે, કેમ કે તેનામાં ચારિત્ર નામનો ગુણ છે.
(૬) અલોકાકાશને પણ પરિણમન હોય છે, કેમ કે આકાશમાં દ્રવ્યત્વગુણ છે, તેથી તેની હાલત સદાય બદલાયા
કરે છે.
પ્રશ્ન: ૬ (૧)
એક ભાઈએ કહ્યું કે ‘શ્રીગુરુએ ઈચ્છા થઈ ને તેમના મુખમાંથી વાણી નીકળી, તેનું શ્રવણ કરીને મારું
મિથ્યાજ્ઞાન ટળીને મને સમ્યગ્જ્ઞાન થયું ને ભવિષ્યમાં ઉગ્ર પુરુષાર્થ કરીને હું કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરીશ.’
ઉપરના વાક્યમાંથી નીચે લખેલા બોલો વચ્ચે ચાર પ્રકારના અભાવમાંથી ક્યો અભાવ લાગુ પડે છે તે
લખીને તેનું કારણ જણાવો–
(૧) શ્રીગુરુની ઈચ્છા અને વાણી
(૨) મુખ અને વાણી
(૩) તેમની વાણી અને મારું સમ્યગ્જ્ઞાન
(૪) મારું સમ્યગ્જ્ઞાન અને મિથ્યાજ્ઞાન
(પ) મારું સમ્યગ્જ્ઞાન અને કેવળજ્ઞાન.
ઉત્તર: ૬ (૧)
(૧) શ્રીગુરુની ઈચ્છા અને વાણી વચ્ચે અત્યંત અભાવ છે, કેમ કે ઈચ્છા તે જીવની પર્યાય છે ને વાણી તે
અજીવની પર્યાય છે; જીવ અને અજીવની પર્યાયનો એકબીજામાં અત્યંત અભાવ છે.
(૨) મુખ અને વાણી વચ્ચે અન્યોન્ય અભાવ છે; કેમ કે તે બંને પુદ્ગલની પર્યાયો છે. એક પુદ્ગલની વર્તમાન
પર્યાયનો બીજા પુદ્ગલની વર્તમાન પર્યાયમાં અભાવ હોય તેને અન્યોન્ય અભાવ કહે છે.
(૩) શ્રીગુરુની વાણી અને મારા સમ્યગ્જ્ઞાન વચ્ચે અત્યંત અભાવ છે; કેમ કે વાણી જડની પર્યાય છે ને
સમ્યગ્જ્ઞાન તે આત્માની પર્યાય છે. જડ અને ચેતનની પર્યાયોનો એકબીજામાં અત્યંત અભાવ છે.
(૪) મારી સમ્યગ્જ્ઞાનરૂપ વર્તમાન પર્યાયનો પૂર્વની મિથ્યાજ્ઞાન પર્યાયમાં અભાવ તે પ્રાક્અભાવ છે; કેમ કે
એક દ્રવ્યની વર્તમાન પર્યાયનો તેની પૂર્વ પર્યાયમાં અભાવ તે પ્રાક્અભાવ છે.
(પ) મારી વર્તમાન સમ્યગ્જ્ઞાન પર્યાયનો ભવિષ્યની કેવળજ્ઞાન પર્યાયમાં અભાવ છે તે પ્રધ્વંસઅભાવ છે; કેમ
કે એક દ્રવ્યની વર્તમાન પર્યાયનો તેની ભવિષ્યની પર્યાયમાં અભાવ તે પ્રધ્વંસઅભાવ છે.
પ્રશ્ન: ૬ (૨)
(૧) ભાષાવર્ગણા અને વાણી (શબ્દો) માં, તથા
(૨) મિથ્યાજ્ઞાન અને સમ્યગ્જ્ઞાનમાં ઉત્પાદ્–વ્યયધ્રૌવ્ય સમજાવો.
ઉત્તર: ૬ (૨)
(૧) ભાષાવર્ગણા અને વાણી તે બંને પુદ્ગલદ્રવ્યની પર્યાયો છે; જ્યારે ભાષાવર્ગણા પલટીને વાણી થાય છે
ત્યારે તે પુદ્ગલમાં વાણીરૂપ પર્યાયનો