આવે પણ તે ધર્મ નથી. અને તે રાગ વડે આત્મા જણાતો નથી. એ પ્રમાણે રાગરહિત આત્મસ્વભાવનું સાચું
જ્ઞાન જેને નથી તેને ત્રણકાળમાં ધર્મ થતો નથી. પ્રથમ આત્મસ્વભાવની શ્રદ્ધા–જ્ઞાન કરીને તેમાં એકાગ્ર થવું તે
જ પૂર્ણાનંદી પરમાત્મદશાને પ્રાપ્ત કરવાની વિધિ છે.
ઉત્તર:– ભાઈ, મોક્ષ પામનાર જીવ મોક્ષના પુરુષાર્થ પૂર્વક મોક્ષ પામશે–એમ પણ ભગવાને જોયું છે,
ત્યારે મોક્ષ થશે’ –એવા યથાર્થ નિર્ણયમાં તો આત્માના પરિપૂર્ણ જ્ઞાનસ્વભાવનો નિર્ણય પણ ભેગો જ આવી
ગયો, અને જ્યાં જ્ઞાનસ્વભાવનો નિર્ણય થયો ત્યાં મોક્ષમાર્ગની શરૂઆત થઈ ગઈ એટલે તેમાં મોક્ષનો
સમ્યક્પુરુષાર્થ પણ આવી જ ગયો. સમ્યક્પુરુષાર્થ વગર કેવળજ્ઞાનનો યથાર્થ નિર્ણય હોતો નથી.
આત્મસ્વભાવ સમજનારનું લક્ષ ક્યાં જાય? જો કે સમજનાર તો પોતે પોતાના આત્મસ્વભાવના લક્ષથી જ
સમજે છે, પરંતુ સત્ના નિમિત્ત તરીકે સાચા દેવ–ગુરુનો વિચાર અને બહુમાન આવ્યા વગર રહે નહિ.
પ્રવાહપણે અનાદિથી છે. ધર્મ કરનારને એ રીતે સાચા દેવ–ગુરુ–શાસ્ત્રનો નિર્ણય આવી જવો જોઈએ. છતાં
સાચા દેવ–ગુરુ શાસ્ત્રના લક્ષે પણ ધર્મ થઈ જતો નથી; પણ ધર્મ તો અંર્તસ્વભાવના જ આશ્રયે થાય છે. ધર્મ
ક્યાંય બહારમાં નથી પણ અંદરની દશામાં છે, એટલે ધર્મ ક્યાંય બહારના લક્ષે થતો નથી, પણ અંર્તસ્વભાવનો
નિર્ણય કરીને તેના લક્ષે એકાગ્રતાથી જ ધર્મ થાય છે. –આ જ ધર્મનો વિધિ છે.
છે. તે અરિહંતોમાં કેટલાકને વાણીનો યોગ હોય છે અને કેટલાકને નથી પણ હોતો. પરંતુ જે તીર્થંકર હોય તેમને
તો નિયમથી વાણીનો યોગ હોય જ છે. સર્વજ્ઞ પરમાત્મદશા પ્રગટી ગયા પછી શરીર કે વાણીનો સંબંધ હોય જ
નહિ–એમ એકાંત નથી. એટલે, કોઈપણ સર્વજ્ઞને વાણી ન જ હોય–એમ નથી, પણ કોઈ સર્વજ્ઞને વાણીનો યોગ
હોય છે. જો કોઈ સર્વજ્ઞને વાણીનો યોગ ન જ હોય તો તેમની સર્વજ્ઞતાને બીજા જીવો કઈ રીતે જાણે? તથા
સર્વજ્ઞદેવના પૂર્ણ જ્ઞાનમાં શું વસ્તુસ્વરૂપ જણાયું તેની ખબર વાણી વગર બીજા જીવોને કઈ રીતે પડે? ને તીર્થની
નિર્ણય વગર અંતરના સ્વભાવનું સાચું જ્ઞાન પણ ન હોય. સાચા નિમિત્તો કોણ છે, ક્યાં છે, શું કરી રહ્યા છે
અને તેમણે કહેલું વસ્તુસ્વરૂપ શું છે–એની નિઃશંકતા વગર અંતરમાં વીર્ય વળે નહિ.
ન હોય, તેનો વિવેક કર્યા વગર સમ્યગ્જ્ઞાન થાય નહિ. પુરુષની પ્રમાણતાનો નિર્ણય કર્યા વગર ગમે તેના, ગમે
તેવા ઉપદેશને સાચો માની લ્યે તેને તો હજી સાચા–ખોટા નિમિત્તનો પણ વિવેક નથી, તો નિમિત્તથી પાર
અંર્તસ્વભાવનો નિર્ણય કરવાની તાકાત તેનામાં ક્યાંથી આવશે? –હજી આંગણા સુધી પણ જે નથી આવ્યો તે