પ્રમાણતા ન હોય તો વાણી પણ પ્રમાણરૂપ નથી, અને જેને નિમિત્ત તરીકે પ્રમાણભૂત વાણી નથી તેને પોતાના
નૈમિત્તિકભાવમાં પણ જ્ઞાનની પ્રમાણતા નથી. પ્રમાણજ્ઞાનમાં નિમિત્ત તરીકે પ્રમાણરૂપ વાણી જ હોય એટલે કે
સત્ સમજવામાં જ્ઞાનીની જ વાણી નિમિત્ત હોય, અજ્ઞાનીની વાણી નિમિત્ત ન હોય. સર્વજ્ઞ પુરુષને ઓળખ્યા
વગર તેના વચનની પ્રમાણતા સમજાય નહિ અને તે વગર આત્માની સમજણ થાય નહીં. માટે સૌથી પહેલાંં
સર્વજ્ઞનો નિર્ણય અવશ્ય કરવો જોઈએ.
થાય છે એવા આત્મસ્વભાવને કદી સમજ્યો નથી. વ્રતનો શુભવિકલ્પ ઊઠે તેને જે ધર્મ માને તે પણ મિથ્યાદ્રષ્ટિ
છે. લૂગડાં છોડી દીધે કે પાટ ઉપર બેસે કાંઈ આત્મકલ્યાણ થઈ જતું નથી. અંતરમાં ત્રિકાળ શુદ્ધ આત્મા કેવો છે
તેમાં પૂર્ણ જ્ઞાનસામર્થ્ય ભર્યું છે–તેની ઓળખાણથી ધર્મની શરૂઆત થાય છે. એવી ઓળખાણ કરવા માટે પ્રથમ
તો જેમને પૂર્ણ જ્ઞાનસામર્થ્ય ખીલી ગયું છે એવા સર્વજ્ઞદેવનું સ્વરૂપ જાણવું જોઈએ.
થઈ જાય છે. તે સર્વજ્ઞ પુરુષના જ્ઞાન બહાર કાંઈ ન હોય, તેને રાગદ્વેષ હોય નહિ, તે દુનિયાના જીવોનું કાંઈ કરે
નહિ; વળી તે સર્વજ્ઞ પુરુષ રોટલા ખાય નહિ, સ્ત્રી રાખે નહિ, શસ્ત્ર કે વસ્ત્ર રાખે નહિ, તેને રોગ થાય નહિ, તે
પૃથ્વી ઉપર ચાલે નહિ પણ આકાશમાં વિચરે, તેને ક્રમિક ભાષા ન હોય પણ નિરક્ષરી દિવ્યધ્વનિ હોય, તે કોઈને
વંદન કરે નહિ. –આવા પૂર્ણ જ્ઞાની આત્માને જાણ્યા વગર યથાર્થપણે પૂર્ણતાની ભાવના થાય નહિ. ધર્મ દ્વારા જે
પૂર્ણપદ પોતાને પ્રાપ્ત કરવું છે તેનું સ્વરૂપ તો જાણવું જોઈએ ને? અને તે પૂર્ણપદ પ્રગટવાની શક્તિ પોતાના
સ્વભાવમાં છે, એને જાણે તો ધર્મની શરૂઆત થાય.
છે. હવે આત્માની ક્ષણપૂરતી દશામાં વિકાર છે, ત્રિકાળી સ્વભાવમાં તે વિકાર નથી, એટલે તેમાં પણ અનેકાંત
થઈ ગયું કે વિકારમાં ત્રિકાળ નથી ને ત્રિકાળમાં વિકાર નથી. આવો અનેકાંતસ્વભાવ ન બતાવે ને વિકારને
આત્માનું સ્વરૂપ મનાવે તે કોઈ દેવ–ગુરુ કે શાસ્ત્ર સાચા નથી. ત્રિકાળી સ્વભાવ છે તેમાં એક ક્ષણનો વિકાર
નથી અને અવસ્થામાં એક ક્ષણનો વિકાર છે તેમાં ત્રિકાળી સ્વભાવ નથી–એવા અનેકાન્તને જાણીને ત્રિકાળી
નિર્ણય કર્યો તે વ્યવહાર છે ને આત્માના સ્વભાવ તરફ વળ્યો તે નિશ્ચય છે.
નથી જાણતો તેને શુદ્ધતા હોતી નથી; એટલે એક જીવ શુદ્ધઆત્માને જાણે ત્યાં બધાયને જણાઈ જાય–એમ નથી,
યોગ્યતાથી જે જીવ શુદ્ધાત્માને સમજે છે