ઊઠે છે એટલે એકેક શક્તિના ભેદ સામે જોઈને પણ આ શક્તિની યથાર્થ કબૂલાત થતી નથી.
નિર્મળ પર્યાય પ્રગટી જાય છે.
દ્રષ્ટિપૂર્વક જ આ શક્તિઓનું યથાર્થ જ્ઞાન થાય છે. અભેદ આત્માની દ્રષ્ટિ સિવાય કોઈ પણ
ભેદ–પર્યાય–વિકાર કે નિમિત્તના આશ્રયથી લાભ માને તો મિથ્યાત્વ થાય છે, તેને આ
શક્તિઓનું નિર્મળ પરિણમન થતું નથી.
તું સૂક્ષ્મ, તારી વાત પણ સૂક્ષ્મ, અને તારુ જ્ઞાન પણ સૂક્ષ્મને સમજવાના સ્વભાવવાળું છે; માટે આત્માની રુચિ
કરીને સમજ. શરીરની ક્રિયાથી ધર્મ થાય–એવા પ્રકારની જાડી–મિથ્યા વાત તો અનાદિથી પકડી છે પણ તેથી
કલ્યાણ થયું નથી. માટે હવે કલ્યાણ કરવું હોય તો સૂક્ષ્મ એવા આત્માને સમજ્યે છૂટકો છે. જડ પદાર્થની વાત
જાડી હોય પણ આત્માની વાત તો સૂક્ષ્મ જ હોય; કેમ કે આત્મામાં એક સૂક્ષ્મત્વ નામનો ગુણ અનાદિઅનંત છે.
સૂક્ષ્મગુણને લીધે આખો આત્મા સૂક્ષ્મ છે; દ્રવ્ય સૂક્ષ્મ, તેના ગુણો સૂક્ષ્મ ને તેની પર્યાયો પણ સૂક્ષ્મ. આવો સૂક્ષ્મ
આત્મા ઈંદ્રિયગ્રાહ્ય થતો નથી, પણ અતીન્દ્રિયજ્ઞાનમાં તેને જાણવાનું સામર્થ્ય છે. જો આત્મા ઈંદ્રિયગ્રાહ્ય થઈ
જાય તો આત્માનો મહિમા રહે નહિ. જ્ઞાનને સૂક્ષ્મ એટલે કે ઇન્દ્રિયોથી પાર કરીને અંતર્મુખ કરે તો જ આત્મા
જણાય છે–એવો જ આત્માના સ્વભાવનો મહિમા છે. એક ઝીણું મોતી પરોવવું હોય તો ત્યાં પણ ધ્યાન રાખવું
પડે છે; તે મોતી તો અનંત પરમાણુઓનો સ્થૂળ સ્કંધ છે; તો પછી અતીન્દ્રિય એવા આત્માને પકડવા માટે તેમાં
બરાબર ધ્યાન પરોવવું જોઈએ.
પરિણમન થયું તેમાં આ શક્તિઓ ઊછળે છે.......પ્રગટે છે.......વ્યક્ત થાય છે....પરિણમે છે, પણ
જ્ઞાનભાવની સાથે કાંઈ રાગ કે શરીર ઊછળતાં નથી, તેમનો તો જ્ઞાનમાં અભાવ છે. જેમ ગુલાબના ફૂલની
કળી ખીલતાં તેની સાથે તેનો ગુલાબી રંગ–સુગંધ વગેરે તો એક સાથે ખીલે છે, પણ કાંઈ ધૂળ વગેરે નથી
ખીલતાં; તેમ ચૈતન્ય–