આરાધના કરનારા શ્રાવકોની અગિયાર ભૂમિકાઓ છે; તેમાં એકથી છ પડિમા સુધીના જઘન્ય શ્રાવકો છે,
સાતથી નવ પડિમા સુધીના મધ્યમ શ્રાવકો છે અને છેલ્લી બે પડિમાવાળા ઉત્તમ શ્રાવકો છે.–પણ આ બધાંય
પદો શુદ્ધપરમાત્મતત્ત્વના શ્રદ્ધા–જ્ઞાનપૂર્વક જ હોય છે; કેમ કે પડિમા તો પાંચમા ગુણસ્થાને હોય છે ને દર્શનશુદ્ધિ
તો ચોથા ગુણસ્થાને હોય છે. શુદ્ધઆત્માના ભાનથી દર્શનશુદ્ધિ થયા વગર તો ચોથું ગુણસ્થાન પણ હોતું નથી,
તોપછી પાંચમા ગુણસ્થાનનું શ્રાવકપણું કે પડિમા તો હોય જ કયાંથી? દર્શનશુદ્ધિ પછી આત્મસ્વભાવનું
અવલંબન જેમ જેમ વધતું જાય તેમ તેમ ગુણાનુસાર શ્રાવકની અગિયાર ભૂમિકાઓ હોય છે. અંતરમાં
અખંડાનંદ પરિપૂર્ણ પરમાત્મસ્વભાવની શ્રદ્ધા પછી તેમાં જેટલી રમણતા થાય તેટલે અંશે પડિમા વગેરે હોય છે.
સ્વભાવના અવલંબને જેમ જેમ શુદ્ધતા વધતી જાય છે તેમ તેમ રાગ છૂટતો જાય છે અને તે અનુસાર રાગના
નિમિત્તો સાથેનો સંબંધ પણ સહજપણે છૂટતો જાય છે. અંતરની શુદ્ધતા સિવાય બાહ્યક્રિયાકાંડમાં કે રાગમાં ધર્મ
માની લ્યે તેને તો મિથ્યાત્વ છે, તેને એક પણ પડિમા હોતી નથી. અંતરની શુદ્ધપરિણતિપૂર્વક શુભરાગ હોય તેને
તો વ્યવહારથી પડિમા કહેવાય, પરંતુ અંતરની શુદ્ધપરિણતિ વગરના એકલા શુભરાગને તો વ્યવહાર પડિમા પણ
કહેવાય નહિ.
ત્યાગરૂપ આઠ મૂળગુણ પ્રતિજ્ઞાપૂર્વક હોય છે, સ્વભાવના આશ્રયમાં તેને એટલી શુદ્ધતા પ્રગટી ગઈ છે કે ત્યાં તે
પ્રકારનો રાગ હોતો જ નથી.–દર્શનશુદ્ધિપૂર્વક આવી દશા પ્રગટે તેનું નામ પહેલી પડિમા છે.
અવલંબને જેટલો રાગનો અભાવ થઈને વીતરાગતાની વૃદ્ધિ થાય છે તેટલી આરાધના અને ભક્તિ છે, અને તેને
અનુસાર પડિમા હોય છે. દર્શન–પડિમા પછી ચૈતન્યનું અવલંબન વધતાં શુદ્ધતાના વિશેષ અંશો પ્રગટે ત્યારે
બીજી વ્રતપડિમા પ્રગટે છે. એ પ્રમાણે દરેક પડિમામાં સમજી લેવું. જેમ જેમ શુદ્ધતાના અંશો વધતા જાય છે તેમ
તેમ રાગ છૂટતો જાય છે અને તેમ તેમ પડિમા વધતી જાય છે. આ રીતે બધી પડિમાઓમાં શુદ્ધ ચૈતન્યનું જ
અવલંબન છે.
સામાયિક તો તેને સદાકાળ ચોવીસે કલાક વર્તે છે, ને તે ઉપરાંત વિશેષ લીનતાનો પ્રયત્ન કરે છે.–આવી
સામાયિક પડિમા છે.
સ્વભાવના આશ્રયે જેટલી વીતરાગતા પ્રગટી છે તે અનુસાર પડિમા સદાય વર્તે જ છે.
તેટલી શુદ્ધતા વર્ત્યા જ કરે છે.
તેનું નામ પડિમા છે, ત્યાં જે રાગ છે તે કાંઈ ધર્મ નથી.