Atmadharma magazine - Ank 101
(Year 9 - Vir Nirvana Samvat 2478, A.D. 1952).

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 9 of 25

background image
ઃ ૯૨ઃ આત્મધર્મઃ ૧૦૧
સિદ્ધ થશે, સિદ્ધિનો બીજો ઉપાય નથી. મારી પરિપૂર્ણ પરમાત્મદશા મારા આત્મામાંથી જ પ્રગટવાની છે–એવી
ઓળખાણ વિના ધર્મ થાય નહિ. લૂગડું લેવા જાય કે શાક વગેરે લેવા જાય તથા સોનું કે હીરા–માણેક લેવા જાય
તો ત્યાં તેને પહેલાં ઓળખે છે, તેમ ધર્મ કરવા માટે પહેલાં ઓળખવું તો જોઈએને કે ધર્મ કયાંથી નીકળે છે?
સમ્યગ્દર્શન, સમ્યગ્જ્ઞાન અને સમ્યક્ચારિત્ર એ ત્રણ ચૈતન્યરત્નવડે મોક્ષની પ્રાપ્તિ થાય છે. કારણ પરમાત્મામાં
દ્રષ્ટિ, તેનું જ્ઞાન અને તેમાં એકાગ્રતા કરીને જે જીવ રત્નત્રયની ભક્તિ કરે છે તે ભક્ત છે અને તે પરમાત્મદશાને
પામે છે. આવા ઉપાયથી અનંત સિદ્ધભગવંતો મુક્ત થયા તેમને ઓળખીને તેમની ભક્તિ કરવી તે નિર્વાણના
પરંપરા–હેતુભૂત વ્યવહાર ભક્તિ છે; પણ અંદરમાં નિજ પરમાત્મસ્વભાવની આરાધનારૂપ નિશ્ચયભક્તિ વર્તે છે
ત્યારે તેને વ્યવહારભક્તિ કહે છે. જે આસન્નભવ્યજીવ પોતાના સ્વભાવમાં અંતર્મુખ થઈને શુદ્ધરત્નત્રય પ્રગટ કરે
છે તેને પરમાર્થભક્તિ છે અને તે ભક્તિ મુક્તિનું કારણ છે.
* * *
દર્શનશુદ્ધિપૂર્વક શ્રાવકની
અગિયાર પડિમાઓનું વર્ણન
(વીર સં. ૨૪૭૮ માહ સુદ ત્રીજના રોજ શ્રી નિયમસાર ગાથા. ૧૩૪ ઉપર પૂ. ગુરુદેવશ્રીનું પ્રવચન)
સૌથી પહેલાં દર્શનવિશુદ્ધિ ચોથા ગુણસ્થાને હોય છે; ત્યાર
પછી શુદ્ધાત્મસ્વભાવના અવલંબને શુદ્ધતા વધતાં પાંચમું
ગુણસ્થાન પ્રગટે છે. તે પંચમગુણસ્થાનવર્તી શ્રાવકને અંતરની
શુદ્ધતાઅનુસાર અનુક્રમે અગિયાર પડિમાઓ હોય છે.–તે
પડિમાઓનું સ્વરૂપ સમજાવતું આ ખાસ પ્રવચન ધ્યાનપૂર્વક
વાંચવા દરેક જિજ્ઞાસુઓને ભલામણ કરવામાં આવે છે.–સંપાદક.
સૌથી પહેલાં ચોથા ગુણસ્થાને દર્શનશુદ્ધિ હોય છે, ત્યાર પછી જ પાંચમાગુણસ્થાને દર્શનપડિમા વગેરે
અગિયાર પડિમા હોય છે; તે પડિમા અંતરના ગુણને અનુસાર હોય છે, બહારની ક્રિયાઅનુસાર નથી. શ્રાવકોના
અગિયાર પદો છે પણ તે બધાય શ્રાવકોને અંતરમાં આત્માનું ભાન હોય છે અને તેમાં અંશે સ્થિરતારૂપ
રત્નત્રયની ભક્તિ હોય છે. આ સિવાય શ્રાવકની એક પણ પડિમા હોય નહિ.
એકાદશપદી શ્રાવકોમાં જઘન્ય છ છે, મધ્યમ ત્રણ છે અને ઉત્તમ બે છે.–આ બધા શુદ્ધરત્નત્રયની ભક્તિ
કરે છે. શ્રાવકોના અગિયાર ભેદ છે એટલે કે અગિયાર પડિમા છે, તે દરેક સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાનપૂર્વક જ હોય છે.
અહીં આચાર્યદેવ કહે છે કે બધાય શ્રાવકો પણ શુદ્ધરત્નત્રયની ભક્તિ–આરાધના કરે છે. જેટલી સમ્યગ્દર્શન–
જ્ઞાનપૂર્વક વીતરાગતા છે તેટલી શુદ્ધરત્નત્રયની ભક્તિ છે ને તેટલો શ્રાવકનો ધર્મ છે; જે રાગ છે તે કાંઈ
શ્રાવકનો ધર્મ નથી. એકથી માંડીને અગિયાર પડિમાવાળા શ્રાવકો શું કરે?–કે શુદ્ધરત્નત્રયની ભક્તિ કરે.
સ્વભાવના આશ્રયે જેટલી રત્નત્રયની આરાધના કરે તેટલો જ ધર્મ છે.
આ નિયમસાર ભાગવતશાસ્ત્ર છે; અત્યારે આ ભાગવતશાસ્ત્રનો ભક્તિઅધિકાર વંચાય છે. શ્રાવકોને કે
શ્રમણોને સાચી ભક્તિ કોને કહેવાય કે જેનાથી મુક્તિ મળે? તે અહીં આચાર્યદેવ બતાવે છે. મુનિવરોને કે
ગૃહસ્થશ્રાવકોને પણ પોતાના શુદ્ધપરમાત્મતત્ત્વનાં શ્રદ્ધા–જ્ઞાન–ચારિત્રરૂપ શુદ્ધરત્નત્રયનું જે ભજન તે જ ભક્તિ
છે. રત્નત્રયની ભક્તિ કહો કે રત્નત્રયની આરાધના કહો, તે મુક્તિનું કારણ છે.
પહેલાં શુદ્ધઆત્માનું નિર્વિકલ્પ સમ્યગ્દર્શન તે પણ ભક્તિ છે. હું તો શુદ્ધચિદાનંદ છું, રાગનો એક અંશ
પણ મારો નથી–એવું યથાર્થ ભાન કરીને શુદ્ધઆત્માની આરાધના કરવી તે પરમભક્તિ છે. શુદ્ધપરમાત્મતત્ત્વનું
સમ્યક્ ભાન થયા પછી તેમાં અંશે સ્થિરતા વડે રત્નત્રયની