ણમે; અનંત ધર્મોથી અભેદ એવા ધુ્રવ દ્રવ્યના આશ્રયે અવસ્થા પ્રગટવાનું ન માનતાં, પર્યાયમાંથી પર્યાય પ્રગટે કે
નિમિત્તથી પ્રગટે–એમ જે માને છે તે જીવે વસ્તુને દ્રવ્ય–ગુણ–પર્યાયસ્વરૂપ નથી માની પણ ક્ષણિક પર્યાયને જ
વસ્તુ માની છે, એટલે તે ક્ષણિકવાદી બૌદ્ધ જેવો છે,–તે પર્યાયમૂઢ મિથ્યાદ્રષ્ટિ છે. વ્યવહાર (શુભરાગ) કરતાં
કરતાં નિશ્ચય પ્રગટે–એવી જેની માન્યતા છે તે પણ પર્યાયમૂઢ છે. જે જીવ ધુ્રવ આત્મસ્વભાવનો આશ્રય કરે છે
તે જ સમ્યગ્દ્રષ્ટિ છે, ને તે સ્વસમય છે. જેની દ્રષ્ટિ પર્યાય ઉપર છે એટલે કે પર્યાયના આશ્રયથી જે લાભ માને છે
તે જીવ, નામથી ભલે જૈન હોય પણ ભાવથી તો બૌદ્ધ છે.
કરતી જાગી ને ચારે ગતિના કારણને મૂળમાંથી ઉખેડતી પ્રગટ થઈ ત્યાં પરિભ્રમણ ટળી ગયું ને અંશે મુક્તિની
પર્યાય પ્રગટ થઈ. સાચી સમજણે અજ્ઞાનરૂપી અંધકારનો નાશ કર્યો છે. મારો આત્મા જ્ઞાતા–દ્રષ્ટા વીતરાગી
સ્વભાવ જ છે–એમ જ્ઞાનમાં સ્વીકારતી જ્ઞાનજ્યોતિ સારી રીતે સજ્જ થઈ છે.
જ્ઞાનજ્યોતિ પ્રગટી તે પ્રગટી, હવે અખંડધારાએ કેવળજ્ઞાન સુધી પહોંચી જ જવાની; જ્ઞાનજ્યોતિ એવી સજ્જ
થઈ કે જ્ઞાન–આનંદ કરતી કેવળજ્ઞાન–સમુદ્રમાં ભળી જવાની.–એવો તેનો ફેલાવ તેને કોઈ આવરી શકે નહિ,
રોકી શકે નહિ; ચૈતન્યની જ્ઞાનજ્યોતિ જાગી તેને રોકવાને–આવરવાને સમર્થ આ જગતમાં કોઈ પદાર્થ નથી,
કોઈ પદાર્થનો એવો ગુણ નથી કે કોઈ પદાર્થની એવી પર્યાય નથી. જાગનાર જાગે તેને આવરણ કરનાર ત્રણકાળ
ત્રણલોકમાં કોઈની શક્તિ નથી.
અરે આત્મા! તું જાગ.....તું જાગીને જો તો તારા સ્વભાવમાં બંધન છે જ નહિ.–એમ ભાન થતાં દ્રવ્યબંધ
રહેતો નથી, ત્યારે પછી જ્ઞાનને આવરણ કરનારું કોઈ રહેતું નથી, તે જ્ઞાન સદા પ્રકાશમાન જ રહે છે.
નથી; ભગવાન આત્મા તો એક જ્ઞાયકભાવ છે તે શુભ–અશુભ ભાવોપણે પરિણમતો જ નથી. પર્યાયમાં વ્યવહાર
હોવા છતાં સ્વભાવદ્રષ્ટિથી જોઈએ તો જ્ઞાયકભાવ તે–પણે પરિણમતો નથી.–આવો જ્ઞાયકભાવ છે તેનો જ્યાં
નિર્ણય કર્યો ત્યાં પર્યાય અંતરમાં અભેદ થઈ ને શુદ્ધતા પ્રગટી. આનું નામ જ્ઞાયકભાવની ઉપાસના છે. આ રીતે
જ્ઞાયકભાવની ઉપાસનાથી જ ક્રમેક્રમે શુદ્ધતા વધતી જાય છે. અહીં પંચપરમેષ્ઠીની કે શુભરાગની ઉપાસના
કરવાનું ન કહ્યું, કેમ કે પંચપરમેષ્ઠી તો પોતાથી પર છે અને શુભરાગ વિકાર છે તે કોઈના આશ્રયે આત્માને
શુદ્ધપણું કે મોક્ષમાર્ગ પ્રગટતો નથી. એકરૂપ જ્ઞાયકસ્વભાવના આશ્રયે જ શુદ્ધપણું ને મોક્ષમાર્ગ પ્રગટે છે, તેથી
એક જ્ઞાયકભાવની ઉપાસના કરવાનું જ કહ્યું છે. દ્રવ્યદ્રષ્ટિથી જ્ઞાયકભાવ તો સદા જ્ઞાયક જ છે. ‘હું જ્ઞાયક છું’
એમ સ્વભાવદ્રષ્ટિ વડે નિર્ણય કરીને તેમાં ઠર્યો ત્યારે તે આત્માને ‘શુદ્ધ’ કહેવાય છે. જ્ઞાયકભાવમાં પર્યાય અભેદ
થઈને શુદ્ધ થઈ તેથી તે આત્માને ‘શુદ્ધ’ કહ્યો.–આનું નામ જ્ઞાયકભાવની ઉપાસના છે.
પર્યાયે તેને સ્વીકાર્યો તે પર્યાયમાં શુદ્ધતા થઈ ગઈ; પણ તે પર્યાય ઉપર સમ્યગ્દર્શનની દ્રષ્ટિ નથી, એકરૂપ
જ્ઞાયકભાવ