Atmadharma magazine - Ank 101
(Year 9 - Vir Nirvana Samvat 2478, A.D. 1952).

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 5 of 25

background image
ઃ ૮૮ઃ આત્મધર્મઃ ૧૦૧
તે જ સાચો ભક્ત છે. આ ભક્તિ કેવી છે?–ભવની છેદક છે. આ સિવાય, આત્માના ભાન વગર સાક્ષાત્
ભગવાન પાસે જઈને ભક્તિ કરે અને તેનાથી કલ્યાણ થઈ જશે એમ માને તેને ભક્ત કહેતા નથી.
ચિદાનંદ ભગવાન આત્મામાં ભવ નથી, તેની જે ભક્તિ છે તે ભવછેદક છે. ચૈતન્યસ્વભાવને ચૂકીને
વિકાર જેટલો પોતાને માનવો તે મિથ્યાત્વનું ભજન છે અને તે ભવનું કારણ છે. હું તો ત્રિકાળ જ્ઞાન–
આનંદસ્વરૂપ છું, એક સમયનો ક્ષણિક વિકાર તે હું નથી–એવા શ્રદ્ધા–જ્ઞાન–રમણતારૂપ નિજ શુદ્ધઆત્માની જે
ભક્તિ છે તે ભવનો નાશ કરનારી છે.
અંતરમાં આવી શુદ્ધરત્નત્રયદશા પ્રગટે ત્યારે મુનિપણું હોય છે. જેને જ્ઞાતા ચિદાનંદસ્વભાવનું ભાન થયું
અને તેમાં લીન થઈને મુનિદશા પ્રગટી તેવા સંતને ગણધરદેવના પણ નમસ્કાર પહોંચે છે; णमो लोए सव्व
साहूणं એમ બોલે ત્યારે સમસ્ત ભાવલિંગી સંતોને નમસ્કાર આવી જાય છે.
નમો અરિહંતાણં
નમો સિદ્ધાણં
નમો આઈરિયાણં
નમો ઉવજઝાયાણં
નમો લોએ સવ્વ સાહૂણં
–અરિહંત, સિદ્ધ, આચાર્ય, ઉપાધ્યાય અને સાધુ પાંચે પરમેષ્ઠી છે; ગણધરદેવ જ્યારે નમસ્કાર મંત્ર બોલે
ત્યારે તે પાંચે પરમેષ્ઠી ભગવંતોને નમસ્કાર આવી જાય છે. ગણધરદેવ પોતે પણ પરમેષ્ઠી પદમાં ભળેલા છે.
જેઓ આત્માના પરમ આનંદપદમાં સ્થિર થયા છે તેઓ પરમેષ્ઠી છે.
ભગવાન શ્રી કુંદકુંદાચાર્યદેવ મહા મુનિરાજ ભાવલિંગી સંત હતા; પોતાના અંતરના અનુભવમાં
સિદ્ધભગવાન જેવા આનંદનો ઘણો અનુભવ તેઓ કરતા હતા; જેવું અનુભવમાં આવ્યું તેવું જ વસ્તુસ્વરૂપ તેમણે
કહ્યું છે. સ્વભાવના આનંદની મસ્તીમાં ઝૂલતાં ઝૂલતાં, શુભ વિકલ્પ ઊઠતાં આ શાસ્ત્રની રચના થઈ ગઈ છે.
સંતમુનિ તે શબ્દના કે રાગના પણ કર્તા નથી, ચિદાનંદ સ્વભાવના ભાનપૂર્વક તેની રમણતામાં ઝૂલતાં આ શાસ્ત્ર
રચાઈ ગયું તેના તેઓ જ્ઞાતા છે. ટીકાકાર શ્રી પદ્મપ્રભમલધારિદેવ છે તેઓ પણ આવા જ મહા ભાવલિંગી સંત
હતા. અંતરમાં સચ્ચિદાનંદ પરમાત્માનો અનુભવ કરતાં કરતાં આ ટીકા રચાઈ ગઈ છે. તેમાં આ કલશમાં
ભક્તિનું સ્વરૂપ કહ્યું, કે જે જીવ વિકારથી રહિત થઈને શુદ્ધ રત્નત્રયને નિરંતર ભજે છે–આરાધે છે તે જ ભક્ત છે.
ભગવાનની ભક્તિમાં કષાયની મંદતાનો ભાવ તે શુભભાવ છે, તેમાં ધર્મ નથી પણ પુણ્ય છે; શબ્દો
બોલાય કે હાથ જોડાય વગેરે દેહની ક્રિયા છે તેનાથી તો પુણ્ય પણ નથી, તે તો જડ છે. દેહથી ભિન્ન અને રાગથી
પાર ચિદાનંદસ્વભાવી આત્માના શ્રદ્ધા–જ્ઞાન–રમણતા તે ધર્મ છે, અને તે જ પરમ ભક્તિ છે.
અહીં શુદ્ધરત્નત્રયની ‘અતુલ ભક્તિ’ ની વાત લીધી છે. ‘અતૂલભક્તિ’ કહીને વ્યવહારનો અને રાગનો
નિષેધ બતાવ્યો છે. સ્વભાવના શ્રદ્ધા–જ્ઞાન–ચારિત્રરૂપ રત્નત્રયની જે ભક્તિ છે તે એવી અતૂલ છે કે કોઈ સાથે
તેની તુલના થઈ શકતી નથી, તેને કોઈ રાગની કે વ્યવહારની ઉપમા દઈ શકાતી નથી. વળી કહ્યું છે કે
રત્નત્રયની અતૂલભક્તિ ‘નિરંતર’ કરે છે એટલે કે સ્વભાવના આશ્રયની મુખ્યતા એક સમય પણ તૂટતી નથી,
સ્વભાવનું જેટલું અવલંબન વર્તે છે તેટલી રત્નત્રયની ભક્તિ નિરંતર વર્તે છે. સમ્યગ્દ્રષ્ટિ ધર્માત્માને પણ
નિશ્ચયસ્વભાવની મુખ્યતા ક્ષણમાત્ર કદી ખસતી નથી માટે તેને નિરંતર સમ્યગ્દર્શનાદિની ભક્તિ છે. મુનિરાજ
કહે છે કે અહો! શુદ્ધ રત્નત્રયની ભક્તિ કરનારા તે શ્રાવકો તેમજ શ્રમણો ભક્ત છે–ભક્ત છે. બે વાર ‘ભક્ત
છે’ એમ કહીને પોતાનો પ્રમોદ જાહેર કર્યો છે.
ભગવાન! તારો આત્મા જ પરમાત્મા છે, પરમાત્મપદ તારી આત્મશક્તિમાં ભર્યું છે, તેની શ્રદ્ધા અને
જ્ઞાન કરીને તેમાં લીન થા, તે જ પરમભક્તિ છે. આવી નિશ્ચય ભક્તિના ભાન સહિત સમ્યગ્દ્રષ્ટિ શ્રાવકો પણ
તીર્થંકર ભગવાનની ભક્તિ કરે છે, એક ભવ અવતારી ઇન્દ્રો અને ઇન્દ્રાણીઓ પણ ભગવાન પાસે ભક્તિથી
થનગન કરતાં બાળકની જેમ નાચી ઊઠે છે, પરંતુ તે વખતેય અંદરમાં શુદ્ધ જ્ઞાનાનંદસ્વભાવની દ્રષ્ટિ ખસતી
નથી. નંદીશ્વરદ્વીપમાં શાશ્વત જિનબિંબો છે, ત્યાં જઈને ઈંદ્ર વગેરે સમકિતીઓ પણ ભક્તિથી નાચી ઊઠે છે, તે
વ્યવહારભક્તિ છે, અને અંદરમાં શુદ્ધસ્વભાવની દ્રષ્ટિ પડી છે તે નિશ્ચયભક્તિ છે.
લોકોમાં પણ કહે છે કે શક્તિમાનને ભજો. પોતાનો ધુ્રવ કારણ પરમાત્મા તે જ પરમ શક્તિમાન છે,
પરમા–