ત્મપદ આપવાની શક્તિ તેનામાં જ પડી છે, એ સિવાય કોઈ પરમાં–નિમિત્તમાં, રાગમાં કે પર્યાયમાં એવી તાકાત
નથી કે તે પરમાત્મપદને આપે; માટે પોતાના ધુ્રવ ચિદાનંદ કારણ પરમાત્માને જ ધ્યેયરૂપ કરીને તેના ઉપર
દ્રષ્ટિનું ત્રાટક લગાવવું તેનું નામ શક્તિમાનનું ભજન છે અને તે જ ખરી ભક્તિ છે. હું એક સમયમાં પરિપૂર્ણ
પરમાત્મા છું–એવી દ્રષ્ટિનું અંર્તપરિણમન થયું તેમાં ધર્મીને એક સમય પણ વિરહ નથી પડતો; બહારમાં
વિષયાદિના અશુભ રાગ વખતે પણ તેવી દ્રષ્ટિ નિરંતર રહે છે.–આવી દ્રષ્ટિવાળો જીવ રત્નત્રયનો ભક્ત છે. જો
એક ક્ષણ પણ આવી ભક્તિ કરે તો અલ્પકાળમાં મુક્તિ થયા વિના રહે નહીં.
પરમાત્મતત્ત્વની ભક્તિ કરી–તેની રુચિ કરીને આરાધના કરી–તેને વિષયોની કે વિકારની રુચિ રહે જ નહિ,
પરિણતિ જ્યાં સ્વભાવમાં અંતર્મુખપણે પરિણમી ગઈ ત્યાં બહારના કામ–ક્રોધાદિથી વિમુખતા થઈ ગઈ.–આ
રીતે વિષયકષાયથી વિમુક્ત ચિત્તવાળો જે જીવ શુદ્ધરત્નત્રયની ભક્તિ કરે છે તે જીવ નિરંતર ભક્ત છે..... ભક્ત
છે.–પછી ભલે તે શ્રાવક હો કે મુનિ હો.
કદાચિત્ લડાઈ વગેરેનો જરાક અશુભભાવ આવી જાય તો તે વખતે પણ દ્રષ્ટિમાંથી શુદ્ધ ચૈતન્યતત્ત્વનું
અવલંબન તેને ખસતું નથી માટે કહ્યું કે તે નિરંતર ભક્ત છે, ભક્ત છે.
જે પરમ ભક્તિ કરે, કહી શિવભક્તિ ત્યાં વ્યવહારથી.–૧૩પ.
વખતે સિદ્ધ ભગવાનના ગુણોને લક્ષમાં લઈને ભક્તિ કરે છે. પોતાનો આત્મા સિદ્ધ જેવો છે એવા ભાનપૂર્વક
ભગવંતોના ગુણને ઓળખીને તેમની ભક્તિ પણ શ્રાવકો અને શ્રમણો કરે છે. શ્રાવકો અને શ્રમણો પોતે શુદ્ધ–
રત્નત્રયના આરાધક છે તેથી પૂર્વે શુદ્ધરત્નત્રયને આરાધીને જેઓ મુક્તિ પામ્યા તેમનો પણ આદર–બહુમાન કરે
અને અનંતસુખ વગેરે ગુણો સહિત છે, તેમને ઓળખીને તેમના બહુમાન વગેરેનો સમ્યગ્જ્ઞાનીનો ભાવ તે
વ્યવહારથી નિર્વાણભક્તિ છે.
સિદ્ધભગવાનની ભક્તિને વ્યવહારથી નિર્વાણભક્તિ કહી તેથી એમ ન સમજવું કે તે મોક્ષમાર્ગ છે. મોક્ષમાર્ગ તો
સ્વભાવના આશ્રયે જે નિશ્ચયરત્નત્રય પ્રગટે તે જ છે. વચ્ચે રાગ આવે તે ખરેખર મોક્ષમાર્ગ નથી. ધર્મીને
શુદ્ધસ્વભાવનું ભાન છે ને રાગ પણ થાય છે, પણ ત્યાં તે સમજે છે કે આ રાગ મારો સ્વભાવ નથી, ને તેના
આશ્રયે મારો મોક્ષમાર્ગ નથી; છતાં રાગ વખતે સિદ્ધભગવાન પ્રત્યેની ભક્તિનો ઉલ્લાસ પણ આવ્યા વિના
રહેતો નથી.–આ રીતે નિશ્ચય–વ્યવહારની સંધિ છે.