તેણે પોતાના આત્મામાં ઝીલ્યો નથી, એટલે તે આવું કથન કરી શકે જ નહિ, તેની વાણીમાં પોતાની ભૂમિકાના
વિવેક સહિત આવી નિઃશંકતા અને નમ્રતા આવે જ નહિ; ભગવાનના નામે કરેલું તેનું કથન પણ યથાર્થ ન હોય.
સર્વજ્ઞભગવાને અને ગણધરદેવે કહ્યું પણ તેમની વાણીને ઝીલનારો તું તો સર્વજ્ઞ નથી ને! –માટે તારા કથનમાં
કોઈ પ્રકારનો દોષ થવાનો પણ સંભવ છે; છતાં જો તેને તું ન સ્વીકાર તો તને તારી પર્યાયનો વિવેક નથી.
છતાં, જે શુદ્ધાત્મા કહીશ તે તો સર્વજ્ઞદેવના આશય અનુસાર યથાર્થ જ કહીશ, તેમાં સર્વજ્ઞથી વિરુદ્ધ નહિ આવે,
કદાચ વ્યાકરણ કે છંદ વગેરેમાં દોષ આવી જાય તો તેને ગ્રહણ કરવામાં શ્રોતાજનો સાવધાન થશો નહિ;
સાવધાની તો શુદ્ધાત્મામાં જ રાખજો.
હતો ને! ક્યાં સર્વજ્ઞ અને ક્યાં હું! ભગવાનની ભૂલ ન હોય પણ છદ્મસ્થની તો ભૂલ થઈ પણ જાય. હું છદ્મસ્થ
શુદ્ધાત્મા દર્શાવવો છે તેમાં તો હું નહિ જ ચૂકું; તે તો મારા આત્માના નિજવૈભવથી હું બરાબર દેખાડીશ અને
તમે તે પ્રમાણ કરજો.
ઉપદેશક શ્રી સીમંધર ભગવાન સર્વજ્ઞ હતા પણ તે ઉપદેશ ઝીલનાર હું છદ્મસ્થ છું; મેં મારી શક્તિ અનુસાર
ઝીલીને શુદ્ધાત્માને તો સ્વસંવેદનપ્રત્યક્ષ કર્યો છે તેથી તેમાં તો નિઃશંકતા છે. અને ‘ક્ષયોપશમના કોઈ પ્રકારમાં
ભૂલ થવા સંભવ પણ છે’ –એમ કહેવામાં નિર્માનતા છે. અહો! સર્વજ્ઞના અચિંત્ય સામર્થ્યની તો શું વાત!
તેમની દિવ્ય–વાણીમાં તો ભૂલ ન આવે; તેમ જ મહાસમર્થ ગણધરદેવ કેવળીપ્રભુની વાણી ઝીલીને જે શ્રુતની
રચના કરે તેમાં પણ કાંઈ ભૂલ ન આવે. પણ હું કેવળી નથી તેમ જ ગણધરદેવ જેટલી મારી તાકાત નથી, તેથી
કોઈ ઠેકાણે શબ્દરચનામાં ફેર પડી જવા સંભવ છે. આ કથન કરનારા કુંદકુંદાચાર્યદેવ મહાસમર્થ સંત છે, ધર્મના
થાંભલા છે, અગાધ શક્તિ ધરાવે છે.... છતાં જુઓ તો ખરા, તેમની નિર્માનદશા! કેટલી ગંભીરતા છે!!
સાધારણ તુચ્છ જીવો તો જરાક શાસ્ત્રનું જાણપણું થાય ત્યાં અભિમાનમાં ચડી જાય કે મને ઘણું આવડે છે. અને
આ આચાર્યભગવાનને તો અંતરમાં અગાધ... અગાધ શક્તિ વર્તતી હોવા છતાં જુઓ એમની દશા!
સમયસારનું કથન સર્વજ્ઞદેવ નથી કરતા, પણ સર્વજ્ઞદેવની વાણીમાંથી મારી શક્તિ જેટલું ઝીલીને હું કહું છું. હું
વ્યાકરણાદિ બોલમાં જો ક્યાંય ફેર પડી જાય તો તેને ગ્રહણ કરશો નહિ; કેમકે મારો હેતુ શુદ્ધાત્માનું કથન
કરવાનો છે, માટે તમે પણ એ જ હેતુ લક્ષમાં રાખીને સાંભળજો. જો વ્યાકરણ–છંદ વગેરેના દોષો જોવામાં અટકી
જશો તો તમે તમારું લક્ષ શુદ્ધાત્મા ઉપરનું ચૂકી જશો. માટે હે શ્રોતાજનો! તમે આ સમયસારનું શ્રવણ કરતાં
શુદ્ધ–એકત્વ વિભક્ત આત્મકથનીનું લક્ષ ચૂકીને બીજા અપ્રયોજનભૂત બાબતના લક્ષમાં અટકશો નહિ, પણ શુદ્ધ
આત્માને જ ગ્રહણ કરજો. એટલે આ સમયસારનું શ્રવણ કરનારા પાત્ર શ્રોતાઓએ બીજા જાણપણા ઉપર વજન
ન આપતાં પોતાના શુદ્ધ આત્માને જાણવા ઉપર જ વજન આપવું–એવી શ્રોતાઓની પણ જવાબદારી છે. જે જીવ
એકત્વ–વિભક્ત શુદ્ધ આત્મા સિવાય બીજા ભાવો ઉપર વજન આપશે, તે શુદ્ધાત્માને દેખી નહિ શકે, તેને અમે
સમયસારનો શ્રોતા ગણતા નથી.