होय त्यां ज्ञान जाणे के अहीं बळखो अटक्यो छे, पण ते बळखाने काढवानी ज्ञाननी ताकात नथी; शरीरमां
रोग थाय ते रोग क्यारे थयो–केटलो थयो तेने ज्ञान जाणे पण रोगने दूर करवो ते ज्ञाननी ताकात नथी. श्रीमद्
राजचंद्र कहे छे के ‘तणखलाना बे कटका करवानी शक्ति पण अमे धरावता नथी’ –एनो आशय एम छे के
अमे तो ज्ञायक छीए, एक परमाणुमात्रने पण फेरववानुं कर्तापणुं अमे मानता नथी. तणखलाना बे कटका
थाय तेने करवानी अमारी ताकात नथी पण जाणवानी ताकात छे. –अने ते पण एटलुं ज जाणवानी ताकात
नथी पण परिपूर्ण जाणवानी ताकात छे. जे ज्ञाननी पूर्ण जाणवानी शक्तिने माने ते अधूरी दशाने के रागने
पोतानुं स्वरूप न माने, एटले तेने ज्ञानना उघाडनो अहंकार क्यांथी थाय? ज्यां पूर्ण स्वभावनो आदर छे त्यां
अल्पज्ञाननो अहंकार होतो ज नथी. ज्ञानस्वभावी आत्मा संयोग विनानो तेम ज परमां अटकवाना भाव
विनानो छे, कोई बीजा वडे तेनुं मान के अपमान नथी. सर्वज्ञता एटले एकलुं ज्ञान... पूरेपूरुं ज्ञान... एवा
ज्ञानथी भरेला आत्मानी प्रतीत करवी ते धर्मनो मूळ पायो छे.
तेनाथी ज मारुं ज्ञान परिणमे छे एम न मानतां शास्त्र वगेरेना निमित्तथी मारुं ज्ञान परिणमे छे एम जेणे
मान्युं तेणे संयोगथी लाभ मान्यो. जे जेनाथी लाभ माने तेने तेमां सुखबुद्धि होय ज. संयोगथी लाभ माने
तेने संयोगमां सुखबुद्धि छे, निमित्तथी लाभ माने तेने निमित्तमां सुखबुद्धि छे. संयोग एटले पर विषय;
निमित्त पण पर विषय छे. जेने निमित्तना आश्रयनी बुद्धि छे तेने पर विषयमां सुखबुद्धि छे. जेणे आत्माने
कोई पण संयोगथी के निमित्तथी लाभ मान्यो तेने ऊंडेऊंडे पर विषयोनी ज रुचि पडी छे, तेने आत्माना
स्वाधीनसुखनी रुचि थई नथी ने स्वविषय तेनी द्रष्टिमां आव्यो नथी. जेने खरेखर आत्माना सुखनी रुचि
मैथुनबुद्धि एटले के विषयोमां सुखबुद्धि छे.
हेतु पड्यो छे.
परिणमतां संयोगनो आश्रय करीने ज परिणमी रह्या छे; भले शुभभाव हो तोपण तेमने विषयोनी रुचि टळी
नथी ने स्वभावसुखनी रुचि थई नथी.
ऊंडाणमां विषयोना सुखनी रुचि पडी छे; तेणे पोताना आत्माने ध्येयरूप नथी र्क्यो पण विषयोने ज ध्येयरूप
बनाव्या छे. अहीं विषयो कहेतां एकला अशुभरागना निमित्तो ज न समजवा, पण देव–गुरु–शास्त्र वगेरे
शुभरागना निमित्तो ते पण परविषय ज छे. पोताना चैतन्यस्वभाव सिवायना बधाय पदार्थो परविषयो छे,
तेमना आश्रयथी जे लाभ माने तेने परविषयोनी प्रीति छे.
छे के पोतानी शक्ति सामे जोईने करी छे? आत्मानी शक्तिनी प्रतीत आत्माने ध्येय बनावीने थाय के परने
ध्येय बनावीने थाय? कोई निमित्त, राग के अधूरी पर्यायना लक्षे पूर्णतानी प्रतीत थती नथी पण अखंड
स्वभावना लक्षे ज पूर्णतानी