तजै शुद्धनय बंध है, गहै शुद्धनय मोख।।
––શુદ્ધનયને છોડવાથી બંધન થાય છે ને શુદ્ધનયના ગ્રહણથી મોક્ષ થાય છે;––આવો આ શાસ્ત્રનો નિચોડ
સિવાય બીજા કોઈપણ ઉપાયથી મોક્ષ ત્રણકાળ ત્રણલોકમાં થતો નથી. અરે મૂઢ! તું વ્યવહારના આશ્રયથી લાભ
થવાનું માને છે, પણ વ્યવહારનો આશ્રય તો અનાદિથી તું કરી જ રહ્યો છે, છતાં કેમ કલ્યાણ ન થયું!! માટે
સમજ કે વ્યવહારના આશ્રયે કલ્યાણ થતું નથી. ભૂતાર્થ સ્વભાવના આશ્રયે જ કલ્યાણ થાય છે, પણ તેનો
આશ્રય તો તેં કદી કર્યો નથી.
જીવો પણ મિથ્યાદ્રષ્ટિ છે. શુદ્ધસ્વભાવના આશ્રય વિના ભવકટ્ટી થાય જ નહિ. જે શાસ્ત્રમાં મિથ્યાદ્રષ્ટિને પણ
દયા–દાનના ભાવથી પરીતસંસાર થવાનું કહ્યું હોય તેમાં ‘શુદ્ધસ્વભાવના’ આશ્રયથી લાભ થાય’ એવી વાત
યથાર્થ હોય જ નહિ. રાગના આશ્રયથી પણ લાભ માને અને શુદ્ધ આત્માના આશ્રયથી પણ લાભ માને––એ
બે વાતનો મેળ ખાય નહિ, કેમ કે એ બંને વાત પરસ્પર વિરુદ્ધ છે; જે શુદ્ધઆત્માના આશ્રયથી લાભ થવાનું
માને તે રાગથી લાભ થવાનું માને જ નહિ અને જે રાગથી લાભ થવાનું માને તે ‘શુદ્ધઆત્માના આશ્રયથી
લાભ થાય’ એમ યથાર્થપણે માની શકે નહિ. મિથ્યાદ્રષ્ટિને દયાદાનના રાગથી ભવકટ્ટી થવાનું જેમાં કહ્યું હોય
તેવા શાસ્ત્રને જે જીવ શાસ્ત્ર તરીકે માનતો હોય, તથા તેવું કહેનારાને ગુરુ તરીકે માનતો હોય, –તે જીવ
શુદ્ધાત્માના આશ્રયે લાભ થવાની વાત કરતો હોય તો તે વાત તેના ઘરની નથી પણ ક્યાંકથી ચોરી લીધેલી
છે. મિથ્યાદ્રષ્ટિના રાગથી ભવનો નાશ થવાનું જે કહે તેના ઘરે ‘શુદ્ધાત્માના આશ્રયથી લાભ થાય’ એ વાતની
ગંધ પણ શેની હોય?
પરમાર્થસ્વભાવ સમજાવતાં, સમજાવનાર આચાર્યને તથા સમજનાર શિષ્યને વચ્ચે ગુણગુણી ભેદના વિકલ્પરૂપ
વ્યવહાર આવ્યા વિના રહેતો નથી, પણ ત્યાં તેમનો આશય તો પરમાર્થસ્વભાવ કહેવાનો અને સમજવાનો છે.
વાણીમાં ભેદ આવતો હોવા છતાં શ્રી આચાર્યદેવનો આશય અભેદ જ કહેવાનો છે, અને શિષ્યને ભેદનો વિકલ્પ
હોવા છતાં તેનું વલણ પણ અભેદને પકડવા તરફ છે, અને તે ભેદનું લક્ષ છોડીને અભેદસ્વભાવને લક્ષમાં લઈ
લ્યે છે, તેથી તેને તો વ્યવહારનયે પણ પરમાર્થ જ બતાવ્યો; આ રીતે વ્યવહાર પરમાર્થનો જ પ્રતિપાદક છે.
અભેદસ્વભાવના આશ્રયે અનુભવ કરતાં ભેદનો વિકલ્પ તૂટી જાય છે, માટે ભેદરૂપ વ્યવહારનય