આચાર્યદેવ અગિયારમી ગાથામાં સમજાવે છે. અરે ભાઈ! અમે વ્યવહારને પરમાર્થનો જ પ્રતિપાદક કહ્યો તે તો
તને વ્યવહારનું લક્ષ છોડાવીને પરમાર્થના લક્ષમાં પહોંચાડવા માટે કહ્યું હતું, પણ તે વ્યવહારનો જ આશ્રય
કરીને જો તું રોકાઈશ તો તને પરમાર્થસ્વરૂપ આત્મા નહિ સમજાય; કેમ કે વ્યવહારનય તો અભૂતાર્થ છે તેના
આશ્રયે શુદ્ધઆત્માનું જ્ઞાન થતું નથી, માટે તે આશ્રય કરવા યોગ્ય નથી. ભૂતાર્થસ્વભાવને દેખાડનારો શુદ્ધનય
જ આશ્રય કરવા યોગ્ય છે. ––આવો શ્રીગુરુઓનો ઉપદેશ છે.
આંગળી સામે જોયા કરે તો ચંદ્ર દેખાય નહિ, પણ જો આંગળીનું લક્ષ છોડીને સીધું ચંદ્ર ઉપર લક્ષ કરે તો
આંગળીએ ચંદ્રને દેખાડ્યો–એમ કહેવાય છે; તેમ અભેદ આત્મસ્વરૂપ સમજાવવા માટે વ્યવહારથી ભેદ પાડીને
કહ્યું હોય, ત્યાં તે ભેદની સામે જ જોયા કરે તો આત્માનું પરમાર્થ સ્વરૂપ સમજાય નહિ, પણ તે ભેદરૂપ
વ્યવહારનું લક્ષ છોડીને જો સીધો અભેદસ્વભાવને લક્ષમાં લઈ લ્યે તો ત્યાં વ્યવહારને પરમાર્થનો પ્રતિપાદક
કહેવામાં આવે છે. પણ જે જીવ વ્યવહારના જ આશ્રયમાં રોકાઈ જાય ને વ્યવહારનું લક્ષ છોડીને પરમાર્થને
લક્ષમાં ન લ્યે તો તેને માટે વ્યવહાર પરમાર્થનો પ્રતિપાદક છે’ –એ વાત લાગુ પડતી નથી.
તેને માટે તે વિકથા છે, અને જો વૈરાગ્યપરિણામ કરે તો તે વીતરાગીકથા છે. ––એ રીતે વિકથા કે વીતરાગીકથા
જીવના ભાવઅનુસાર કહેવાય છે; તેમ વ્યવહારે ભેદ પાડીને સમજાવતાં જે જીવે પરમાર્થને લક્ષમાં લઈ લીધો છે
તે જીવને માટે ‘વ્યવહારે પણ પરમાર્થનું જ પ્રતિપાદન કર્યું’ એમ કહેવામાં આવે છે.
કહેવાય; અને સમજનાર નયસપ્તભંગીને સમજે તો તે જ વાક્યને નયપ્રરૂપણા કહેવાય. સપ્તભંગીનું પૂરું કથન
તો એક વાક્યમાં આવતું નથી પણ સમજનાર તે પ્રકારનો આશય સમજી જાય છે તેથી ત્યાં વાણીએ પણ તેનું
પ્રતિપાદન કર્યું––એમ કહેવામાં આવે છે; એ રીતે આત્માનું પરમાર્થસ્વરૂપ સમજાવવા કોઈ પણ વચન બોલતાં
તેમાં ભેદરૂપ વ્યવહાર આવ્યા વિના રહેતો નથી; આ અપેક્ષાએ પરમાર્થસ્વભાવને કથંચિત્ વચનઅગોચર
કહેવાય છે, પણ સામો સમજનાર જીવ કહેનારના આશયને પકડીને અભેદસ્વભાવને સમજી જાય છે તેથી ત્યાં તે
વાણીએ પણ પરમાર્થનું પ્રતિપાદન કર્યું એમ કહેવાય છે; સામો જીવ આશય સમજી જાય છે તે અપેક્ષાએ પરમાર્થ
કથંચિત્ વક્તવ્ય પણ છે.
‘એક જ પ્રકારનો’ છે––એ વાત તેમાં આવી જાય છે, અને તે એકરૂપ નિશ્ચયસ્વભાવ જ ભૂતાર્થ હોવાથી તેના
આશ્રયે સમ્યગ્દર્શન થાય છે. માટે સંતોએ જીવોના કલ્યાણ અર્થે ફરી ફરીને એના જ આશ્રયને ઉપદેશ આપ્યો છે.
અખંડદ્રવ્ય છે તેનો આશ્રય કરવાનું કહ્યું છે; શુદ્ધનયનો આશ્રય કરવાનું કહ્યું છે; શુદ્ધનયનો આશ્રય કરવાનું કહ્યું
તે કથન તો નય અને નયના વિષયને અભેદ કરીને કહ્યું છે. શુદ્ધનય ક્યારે થાય? કે જ્યારે અખંડ દ્રવ્યની સામે
જુએ ત્યારે, તેથી શુદ્ધનયનો આશ્રય કરવાનું કહેતાં પણ અખંડ દ્રવ્યની સન્મુખ જોવાનું જ આવ્યું.