કેવળજ્ઞાનનું અચિંત્ય સામર્થ્ય જેણે પોતાની પ્રતીતમાં લીધું તેને પોતાના જ્ઞાનસ્વભાવ તરફનો અપૂર્વ પુરુષાર્થ
આવી જાય છે. ભગવાનને કેવળજ્ઞાન પ્રગટ્યું તે ક્યાંથી પ્રગટ્યું? –કે જ્ઞાનસ્વભાવમાંથી; એટલે કેવળજ્ઞાનનો
નિર્ણય કરતાં જ્ઞાનસ્વભાવની સન્મુખ દ્રષ્ટિ થઈ જાય છે અને મોક્ષમાર્ગનો પુરુષાર્થ શરૂ થઈ જાય છે. કેવળી
પર્યાયમાં સર્વગતશક્તિનો નિર્ણય કર્યો તેણે દ્રવ્યસન્મુખ એકાગ્રતાવડે જ તે નિર્ણય કર્યો છે, એટલે તે પોતે
સ્વભાવ તરફના પુરુષાર્થથી મોક્ષમાર્ગમાં આવી જ ગયો છે અને કેવળીપ્રભુના સર્વગતજ્ઞાનમાં પણ એમ જ
ભાસ્યું છે; તે જીવને હવે અલ્પકાળમાં મોક્ષદશા થઈ જશે. જુઓ, આ આત્માના સર્વગતધર્મની પ્રતીતનું ફળ!
એક ધર્મને જુદો પાડીને પ્રતીતમાં લેવાની આ વાત નથી, પણ એક ધર્મનો યથાર્થ નિર્ણય કરવા જતાં દ્રષ્ટિ
અખંડ દ્રવ્યમાં ઘૂસી જાય છે. આત્માના સર્વગતધર્મની પ્રતીત કોઈ પરની સામે જોઈને નથી થતી; પણ
સર્વગતધર્મ આત્માનો છે તેથી આત્મા સામે જોઈને તેની પ્રતીત થાય છે. સર્વગતધર્મની પ્રતીત કરનારને પર
પ્રતીત ન રહી, રાગાદિનો આશ્રય ન રહ્યો, અને ક્ષણિક પર્યાય ઉપર કે એકેક ધર્મના ભેદ ઉપર પણ દ્રષ્ટિ ન રહી,
પણ અનંતધર્મને ધરનાર એવા અભેદ દ્રવ્ય ઉપર દ્રષ્ટિ ગઈ. અભેદ દ્રવ્યની દ્રષ્ટિ વગર તેના એકેક ધર્મનું પણ
સાચું જ્ઞાન થતું નથી. આ રીતે સર્વગતધર્મને કબૂલનાર જીવની દ્રષ્ટિમાં કોઈપણ પરનો, વિકારનો, અલ્પજ્ઞતાનો
કે ભેદનો આશ્રય ન રહ્યો પણ અખંડ પરિપૂર્ણ શુદ્ધ સ્વદ્રવ્યનો જ આશ્રય રહ્યો; સ્વભાવના આશ્રયે તેને
અલ્પકાળમાં સર્વજ્ઞદશા થયા વિના રહે નહીં.
સુખ ભર્યું છે–તેનો મહિમા જાણીને જો તેનો અનુભવ કરે તો વિકારી ભાવોનું
દ્વેષને જ ભોગવે છે પણ રાગ–દ્વેષરહિત ત્રિકાળી સ્વભાવ આનંદથી પરિપૂર્ણ છે
તેને તે કિંચિત્ પણ ભોગવતો નથી.
હજી સંપૂર્ણ વીતરાગતા પ્રગટી નથી ત્યાં સુધી પુરુષાર્થની હીનતાને લીધે અલ્પ
રાગ–દ્વેષ થઈ જાય છે, પણ તેને તેનું સ્વામીત્વ નથી. અંતરમાં ચિદાનંદી
ગયું છે. ધર્મીને વિકારરહિત કેવળ શુદ્ધ સ્વભાવનો જ પ્રેમ–આદર–ઉત્સાહ છે, તેથી
તેનાથી વિરુદ્ધ એવા કોઈ પણ ભાવોનો તે સ્વામી થતો નથી.