આ શરીરનો સંયોગ તો ક્ષણિક છે, તે જીવની સાથે કાયમ રહેનાર નથી. જીવ જ્ઞાનસ્વરૂપી ત્રિકાળ
માને છે, તેથી નવા નવા શરીરો ધારણ કરીને અનાદિકાળથી ભવભ્રમણમાં રખડી રહ્યો છે. અહો! ચોરાશીના
અવતારમાં રખડતાં જીવે બીજું તો બધું ય કર્યું પણ એક પોતાના શુદ્ધ આત્માનું ભાન કદી કર્યું નથી. આ દુર્લભ
મનુષ્યભવ પામીને એ જ કરવા જેવું છે.
વનવાસ લયો મુખ મૌન રહ્યો, દ્રઢ આસન પદ્મ લગાય દિયો.
વહ સાધન વાર અનંત ક્યિો, તદપિ કછુ હાથ હજુ ન પર્યો;
અબ કયોં ન વિચારત હૈ મનસેં, કછુ ઓર રહા ઉન સાધનસેં.
આત્મા કોણ છે તેનું એક સમય પણ તેણે ભાન કર્યું નથી; તે ભાન વગર સમ્યગ્દર્શન થાય નહિ અને સમ્યગ્દર્શન
વગર ભવભ્રમણ મટે નહિ.
તરફ વળીને એકાગ્ર ન થયો. જીવને દિશાભ્રમ થઈ ગયો છે એટલે અંતરની દિશા સૂઝતી નથી ને બહારમાં
લીધો; જંગલની ગુફામાં જઈને કલાકોના કલાકો સુધી દ્રઢ પદ્માસન લગાવીને બેઠો, પણ જેનું ધ્યાન કરવાનું છે
તેને તો તે ઓળખતો નથી એટલે શુભરાગમાં એકાગ્ર થઈને તેને જ ધર્મ માની લીધો. આ રીતે પોતાની
કલ્પનાથી અનેક ઉપાયો જીવે કર્યા પણ હજી સુધી તેનું કિંચિત્ કલ્યાણ થયું નહિ. તેથી જ્ઞાની તેને કરુણાપૂર્વક
કહે છે કે અરે જીવ! હવે તું વિચાર તો ખરો કે અત્યાર સુધી આટઆટલા ઉપાયો કરવા છતાં કાંઈ પણ હાથ ન
આવ્યું, તો કલ્યાણનો સાચો ઉપાય કાંઈક બીજો જ લાગે છે. મેં અત્યાર સુધી જે જે ઉપાયો કર્યા તે બધા ઉપાયો
જૂઠા છે ને કલ્યાણનો ઉપાય તેનાથી જુદી જાતનો છે.–આમ વિચારીને ગુરુગમે સાચા ઉપાયની ઓળખાણ કર.
જપ જપ્યો ને ઢગલાબંધ ઉપવાસાદિ કરીને તપ તપ્યો, ઘરબાર પ્રત્યે ઉદાસીનતા ધારણ કરી ને જંગલમાં જઈને
બેઠો, –એમ પર લક્ષે બધું કર્યું, પણ તે બધાથી જુદો આત્મા પોતે કોણ છે તેની પ્રતીતિ કરી નહિ. શાસ્ત્રો વાંચ્યા
ને વાદવિવાદ કરીને ખંડન–મંડન કર્યું,–આવા આવા સાધનો