જેમ વ્યસની માણસને પોતાના વ્યસનની ચીજ વગર એક પણ દિવસ ચાલતું નથી તેમ
આત્માર્થી જીવને આત્માના સ્વાધ્યાય–મનનનું વ્યસન લાગી જાય છે. જેમ બને તેમ
સદ્ગુરુના સાક્ષાત્ સત્સમાગમમાં રહીને આત્માનું શ્રવણ–મનન કરવું જોઈએ; અને
જ્યારે સદ્ગુરુના સાક્ષાત્ સત્સમાગમનો યોગ ન બની શકે ત્યારે તેમની આજ્ઞા
અનુસાર શાસ્ત્રનું વાંચન અને મંથન કરવું જોઈએ. ‘પ્રત્યક્ષ સદ્ગુરુ યોગ નહિ ત્યાં
આધાર સુપાત્ર’ પ્રત્યક્ષ સદ્ગુરુના યોગમાં રહીને શ્રવણ–મનન કરવું તે તો ઉત્તમ છે,
બતાવનારા સત્શાસ્ત્રોની સ્વાધ્યાય અને મનન કરવું તે સુપાત્ર જીવોને આધારરૂપ છે.
શ્રાવકોએ હંમેશા કરવા યોગ્ય છ કર્તવ્યોમાં સ્વાધ્યાયને પણ એક કર્તવ્ય ગણ્યું છે. રોજ
રોજ નવા નવા પ્રકારના વાંચન–મનનથી આત્માર્થી જીવ પોતાના જ્ઞાનની નિર્મળતા
વધારતો જાય છે. ગમે તેવા સંયોગમાં અને ગમે તેવી પ્રવૃત્તિમાં પડ્યો હોય તોપણ
હંમેશા ચોવીસ કલાકમાંથી કલાક બે કલાકનો વખત તો સ્વાધ્યાય મનનમાં ગાળવો જ
જોઈએ, અરે! છેવટમાં છેવટ.....ઓછામાં ઓછો પા કલાક તો હમેશાંં નિવૃત્તિ લઈને
એકાંતમાં શાંતિપૂર્વક આત્માના સ્વાધ્યાય ને વિચાર કરવા જ જોઈએ. હમેશાંં પા કલાક
વાંચન–વિચારમાં કાઢે તોપણ મહિનામાં સાડાસાત કલાક થાય; તથા હંમેશ–હંમેશ સત્નું
સ્વાધ્યાય–મનન કરવાથી અંતરમાં તેના સંસ્કાર તાજા રહ્યા કરે અને તેમાં દ્રઢતા થતી
નિવૃત્તિ લઈને આત્માનો વિચાર કરવા પણ જે નવરો ન થાય તોપછી વિકલ્પ તોડીને
આત્માના અનુભવનો અવસર તેને ક્યાંથી આવશે? માટે આત્માર્થી જીવોએ ગમેતેવા
ક્ષેત્રમાં કે ગમેતેવી પ્રવૃત્તિમાં પણ નિરંતર અમુક વખત તો ચોક્કસપણે સત્નો સ્વાધ્યાય
ને મનન કરવું જોઈએ. ‘જાણે હું તો જગતથી છૂટો છું, જગતની સાથે મારે કાંઈ સંબંધ
નથી, જગતના કોઈ કામનો બોજો મારા ઉપર નથી, હું તો અસંગ ચૈતન્યતત્ત્વ છું’ –આ
પ્રમાણે, નિવૃત્ત થઈને ઘડી–બે–ઘડી પણ પોતાના આત્માનું ચિંતન–મનન કરવું જોઈએ.
સત્પુરુષની વાણીનું વારંવાર અંતરમાં ચિંતન અને મનન કરવું તે અનુભવનો ઉપાય છે.