રની નિર્ગ્રંથદશા થઈ તેના આધારે કાંઈ મુનિપણું નથી; હા, મુનિપણા વખતે શરીરની તેવી દશા હોય છે જરૂર,
પણ મુનિપણું તો આત્માના અવલંબને પ્રગટેલી વીતરાગીદશામાં છે. ચૈતન્યના અનુભવમાં લીન થતાં વીતરાગી
મુનિદશા પ્રગટી ને રાગની ઉત્પત્તિ જ ન થઈ, ત્યાં ‘આત્માએ રાગને છોડયો’ એમ વ્યવહારથી કહેવાય છે;
ખરેખર રાગ ઉત્પન્ન થયો અને તેને છોડયો–એમ નથી. વળી રાગ છૂટતાં રાગના નિમિત્તરૂપ વસ્ત્રાદિ પરિગ્રહ
પણ સ્વયં છૂટી ગયો, ત્યાં આત્માએ તે પરિગ્રહને છોડયો એમ કહેવું તે ઉપચાર માત્ર છે, ખરેખર તે વસ્ત્રાદિની
ક્રિયાનો કર્તા આત્મા નથી.
તાણો પણ તેમને હોતો નથી; અંર્તસ્વરૂપમાં ઝૂલતાં ઝૂલતાં રાગ સહેજે ઘટી જાય છે તેથી વસ્ત્રાદિના ગ્રહણની
વૃત્તિ જ અંતરમાં ઊઠતી નથી ને બહારમાં વસ્ત્રાદિનું ગ્રહણ હોતું નથી. હજી જેને આવી મુનિદશાનું ભાનપણ ન
હોય તેને તો સમ્યગ્દર્શન પણ હોતું નથી, તો બાર ભાવના કે મુનિપણું તો કયાંથી હોય?
અંર્તદ્રષ્ટિપૂર્વક આત્મામાં વિશેષ લીનતા થતાં અસ્થિરતાનો રાગ છૂટી જાય તેનું નામ ભાવના છે. અને તે સંવર
છે. ‘હું ત્રિકાળી જ્ઞાયકતત્ત્વ છું, પ્રમત્ત–અપ્રમત્ત એવા ભેદ પણ મારા ત્રિકાળી સ્વરૂપમાં નથી’–આવી દ્રષ્ટિ
પહેલાં થવી જોઈએ, પછી જ તેમાં લીનતાથી મુનિદશા પ્રગટે છે. આવી મુનિદશામાં ઝૂલતા ભગવાન શ્રી
કુંદકુંદાચાર્યદેવ સમયસારની છઠ્ઠી ગાથામાં કહે છે કે–
एवं भणंति सुद्धं णाओ जो सो उ सो चेव।।
આત્માને અનુભવું છું.–જુઓ આ મુનિદશા! નેમિનાથ ભગવાને આજે આવી મુનિદશા પ્રગટ કરી. ‘હું જ્ઞાયક
ચિદાનંદ છું’ એવી દ્રષ્ટિ તો હતી, પછી તેમાં લીન થઈને ભગવાને મુનિદશા પ્રગટ કરી. તે મુનિદશા કયાંય
બહારથી નથી પ્રગટી, પણ અંતરમાં ચિદાનંદપિંડ આત્માના અનુભવથી તે દશા પ્રગટી છે. અહો! એ મુનિદશાના
આનંદની શું વાત? ધન્ય તે દશા! ધન્ય તે અવસર!
અશરણ વગેરે બાર ભાવના ભાવીને ભગવાને દીક્ષા લીધી. અસ્થિરતાનો પણ રાગ છોડીને ભગવાન મુનિ થયા.
બધાય તીર્થંકર ભગવંતો વૈરાગ્ય થતાં બાર ભાવના ભાવે છે. પૂર્વે શાંતિનાથ ભગવાન વગેરે તીર્થંકરોએ પણ
આવી ભાવના ભાવીને દીક્ષા લીધી હતી. અત્યારે મહાવિદેહ ક્ષેત્રમાં સીમંધર ભગવાન બિરાજે છે તેમણે પણ
દીક્ષા પહેલાં આ બાર ભાવના ભાવી હતી. જ્ઞાનાનંદસ્વરૂપના અવલંબને જ આ બાર ભાવના યથાર્થ હોય છે.
ધુ્રવસ્વરૂપની દ્રષ્ટિપૂર્વક તેમાં લીનતા વડે અધ્રુવ એવા રાગાદિભાવો છૂટી જાય–તેનું નામ ખરી અનિત્યભાવના
છે. બારેય ભાવનામાં અવલંબન તો એક આત્માનું જ છે.
છે.–આ પ્રમાણે પોતાના ધ્રુવસ્વભાવના અવલંબને જ સાચી અશરણભાવના હોય છે. જેને અંદરમાં ચૈતન્યનું
શરણ ભાસ્યું હોય તેને જ અશરણભાવના યથાર્થ હોય. શાંતિનાથ, કુંથુનાથ ને અરનાથ એ ત્રણે તીર્થંકરો તો
ચક્રવર્તી હતા પણ અંદર ભાન હતું કે આ છ ખંડના રાજવૈભવમાં કયાંય પણ મારું શરણ નથી, મારા ચિદાનંદ
આત્મા સિવાય જગતમાં બીજું કોઈ મને શરણરૂપ નથી, મારો જ્ઞાયકમૂર્તિ આત્મા જ મને શરણરૂપ છે. આનંદકંદ
ચૈતન્ય જ્યોત અંતરમાં ભરી છે, સિદ્ધસ્વરૂપી ચૈતન્યસામર્થ્ય મારી આત્મશક્તિમાં ભર્યું છે, તે જ મને શરણ છે.
સીમંધર ભગવાન વર્તમાન બિરાજે છે તેઓ અને બીજા અનંતા તીર્થંકરો આવી ભાવના ભાવીને મુનિ થયા
હતા. શરણભૂત એવા ચૈતન્યનું અવલંબન લઈને તેમાં લીન થતાં, બહારમાં ‘આ મને