ઓળખીને નિર્ણય કરતા નથી. હે ભાઈ! ‘કેવળજ્ઞાની છે’ એમ તું કહે છે, પણ તે ક્યાં છે? મહાવિદેહમાં સીમંધર
ભગવાન છે તેમનું કેવળજ્ઞાન તો ત્યાં રહ્યું, પણ તારી પ્રતીતમાં કેવળજ્ઞાન આવ્યું છે? જો તારી પ્રતીતમાં
કેવળજ્ઞાન આવ્યું હોય તો તને અનંત ભવની શંકા હોય જ નહિ. કેવળજ્ઞાનનો નિર્ણય જ્ઞાનસ્વભાવના
અવલંબને જ થાય છે, રાગના અવલંબનથી થતો નથી; કેવળજ્ઞાન પ્રગટ થવાનું સામર્થ્ય ક્યાંય શરીરમાં કે
રાગમાં નથી પણ મારા જ્ઞાનસ્વભાવમાં જ કેવળજ્ઞાન થવાનું સામર્થ્ય છે–આમ જેણે પ્રતીત કરી તેને શ્રદ્ધા
અપેક્ષાએ કેવળજ્ઞાન થયું, અને ભવની શંકા ટળી ગઈ. “કેવળી ભગવાને મારા અનંત ભવ દીઠા હશે” એવી
શંકા મિથ્યાદ્રષ્ટિને જ પડે છે, સમકિતીને કદી એવી શંકા પડતી નથી. “હું અનંત સંસારમાં રખડીશ.....” એવી
જેને શંકા છે તેને જ્ઞાયકભાવની–કેવળજ્ઞાનની પ્રતીત નથી, તે અનંત ભવની શંકાવાળો જીવ કેવળજ્ઞાનને નથી
દેખતો પણ કર્મને જ દેખે છે. ભવરહિત એવા કેવળી ભગવાનને જે દેખે છે તેને તો, જેમાં ભવ નથી એવો
પોતાનો જ્ઞાયકભાવ પ્રતીતમાં આવી ગયો છે, તેને હવે અનંત ભવ હોતા જ નથી અને કેવળી ભગવાને પણ
તેના અનંત ભવ જોયા જ નથી. તેમ જ તેને પોતાને પણ અનંત ભવની શંકા રહેતી નથી.
જ્ઞાયક સ્વભાવની દ્રષ્ટિવાળાને જ કેવળજ્ઞાનનો સ્વીકાર થાય છે, કર્મ ઉપરની દ્રષ્ટિવાળાને કેવળજ્ઞાનનો સ્વીકાર
થતો નથી. આ રીતે કેવળી ભગવાનની પ્રતીત ભૂતાર્થસ્વભાવના આશ્રય વગર થતી નથી. જગતમાં કેવળજ્ઞાની
ભગવાન છે એમ સ્વીકારનારે આત્મામાં કેવળજ્ઞાનનું સામર્થ્ય સ્વીકાર્યું છે; કેવળજ્ઞાન થવાનું સામર્થ્ય પોતામાં
છે–તે સામર્થ્યની સન્મુખ થઈને જ કેવળજ્ઞાનનો યથાર્થ સ્વીકાર થાય છે, તે સિવાય કેવળજ્ઞાનની પ્રતીત થતી
નથી.
કેવળજ્ઞાનનો નિર્ણય કર્યો છે તેને અનંતભવ હોતા જ નથી, જેણે ભવરહિત કેવળજ્ઞાનનો નિર્ણય કર્યો તેના
અનંતભવ કેવળી ભગવાને દેખ્યા જ નથી.
સામર્થ્યનો જેણે નિર્ણય કર્યો–તેને અલ્પકાળમાં જ મુક્તિ થવાની છે–એમ ભગવાનના કેવળજ્ઞાનમાં નોંધાઈ
ગયું છે.
થઈને સાધકભાવપણે પરિણમે છે. કેવળી ભગવાન દ્રવ્યથી તેમ જ પર્યાયથી પૂર્ણ જ્ઞાયક છે, અને પરમાર્થથી
મારો સ્વભાવ પણ તેવો જ જ્ઞાયક છે, મારામાં પણ કેવળજ્ઞાનનું સામર્થ્ય છે–એમ અજ્ઞાની જીવ પ્રતીત નથી
કરતો; તે તો એકલા વ્યવહારની ને રાગની જ પ્રતીત કરીને અશુદ્ધપણે જ પોતાને અનુભવે છે. જેને પોતાના
જ્ઞાયકભાવનું ભાન નથી ને પોતાને અશુદ્ધપણે જ અનુભવે છે તે જીવ ખરેખર કેવળજ્ઞાનીને નથી દેખતો પણ
કર્મને અને વિકારને જ દેખે છે, તેને સંસારની જ રુચિ છે.–એવા જીવને ભવની શંકાનું વેદન ટળતું નથી.
ભૂતાર્થસ્વભાવના અવલંબન વગર કેવળજ્ઞાનની પણ પ્રતીત થતી નથી અને ભવની શંકા મટતી નથી; અને
ભૂતાર્થસ્વભાવનું અવલંબન લઈને જ્યાં કેવળજ્ઞાનનો નિર્ણય કર્યો ત્યાં ભવની શંકા સ્વપ્ને પણ વેદાતી નથી કેમ
કે સ્વભાવમાં ભવ નથી. જ્યાં અનંત ભવની શંકા છે ત્યાં સ્વભાવની જ શંકા છે, જ્યાં સ્વભાવની નિઃશંકતા
થઈ ત્યાં ભવની શંકા રહેતી નથી કેવળજ્ઞાનની પ્રતીત અને અનંત ભવની શંકા–એ બંને સાથે રહી શકતા નથી.
પામનારો ભવ્ય જ છું ને અભવ્ય નથી–એટલી પણ નિઃશંકતા હજી જેને નથી થઈ, અને અનંત અનંતકાળમાં
કદી પણ સમ્યગ્દર્શન ન થાય એવો અભવ્ય હોવાનો જેને સંદેહ વર્તે